Europese plannen voor betaalbare en groene industrie missen harde cijfers

Exact een jaar geleden pleitten industriebonzen, vakbondslui en politici in Antwerpen voor een Clean Industrial Deal. Die groene industriedeal zou de structurele handicaps en de zwakke concurrentiepositie van de energie-intensieve industrie aanpakken. 'We moeten als industrie niet alleen innoveren maar ook de productie in Europa houden', was de boodschap.

Een jaar later is de zware industrie in minder goeden doen. Belangrijke investeringen, zoals in groen staal bij ArcelorMittal in Gent, blijven uit. Ook Duitse bedrijven investeren nog amper in eigen productiecapaciteit en wijken uit naar China of de VS.

De industrie stelde nadien haar hoop op de Italiaanse ex-premier en centraal bankier Mario Draghi, die met een radicale omslag Europa competitiever wil maken. Dat vergt wel een smak geld. Alleen al het decarboniseren (elimineren van fossiele brandstoffen) van de Europese economie zou tot 2030 450 miljard euro per jaar kosten.

Energieswitch

De Europese Commissie waarschuwt in de Clean Industrial Deal dat de hoge energiekosten een ‘echt risico op de-industrialisering’ met zich meebrengen.

De gemiddelde elektriciteitsprijzen in Europa lagen vorig jaar meer dan dubbel zo hoog als in de Verenigde Staten. Meer dan 40 miljoen Europeanen kampen met energiearmoede. Maar de meeste maatregelen voor betaalbare energie blijven steken in louter aanbevelingen. Het gebruik van elektriciteit buiten piekmomenten moet worden gestimuleerd en desnoods bindend gemaakt, schrijft de Commissie in haar voorstellen. De gasmarkt moet eerlijker en transparanter, en energienetwerken blijven nog te veel binnen de eigen nationale grenzen, wat de uitrol van goedkopere, duurzame energiebronnen afremt.

De uitbouw van netwerkinfrastructuur en groene-energieprojecten moeten sneller vergunningen krijgen. De oplevering van een windmolen en de aanleg van kabels om de energie af te voeren, neemt al gauw zeven jaar in beslag. Begin 2026 komt er wetgeving om de constructie van grensoverschrijdende infrastructuur te stimuleren. Daar zitten de industrie en de lidstaten niet op te wachten, want ze moeten zelf voor de financiering instaan.

Veel maatregelen die de Commissie voorstelt, zijn vrijblijvend, zoals het promoten van hernieuwbare of koolstofarme waterstof en het aanbieden van een apart label voor koolstofarme producten. Een makkelijke toegang tot materialen en grondstoffen moet vermijden dat er gaten vallen in de toevoerketen.

Strategische projecten

In maart volgt een eerste lijst van strategische projecten in het kader van de EU-grondstoffenwet. Ook het beschermen van de industrie via handelswetgeving en antidumping wordt gepusht.

In 2026 wordt de kringloopeconomie bij wet verplicht. Het koolstofmechanisme aan de grens, een klimaatheffing op de koolstofinvoer van bijvoorbeeld staal aan de EU-buitengrens, wordt nog dit jaar vereenvoudigd. Want nog geen handvol exporteurs is goed voor 99 procent van de uitstoot bij de invoer van staal in de Unie.

Het minst transparant is de factuur voor de financiering van de vergroening van de industrie. Die wordt pas duidelijk als er een nieuwe Europese meerjarenbegroting afgeklopt is - en dat duurt jaren. De verhoging van het Europese innovatiefonds is een van die elementen, net als soepeler Europese staatssteunregels en de gezamenlijke financiering van brede EU-projecten voor de industrie zelf. Ook fiscale stimulansen zijn mogelijk, ook voor de auto-industrie.