Europese leiders prediken eendracht tegenover Trump, maar nationale belangen spelen op

De Hongaarse premier Viktor Orbán wreef zich de voorbije dagen in de handen. Donald Trump werd woensdag uitgeroepen tot winnaar van de Amerikaanse verkiezingen. De twee delen al vele jaren dezelfde politieke overtuiging van het conservatieve nieuw rechts.

Donderdag en vrijdag ontving Orbán leiders uit alle hoeken van Europa in Boedapest. Trumps overwinning doet de vrees voor een nieuwe handelsoorlog en de bijhorende zware economische gevolgen oplaaien. EU-leiders suggereren in een gezamenlijke verklaring een eendrachtige reactie en strategie. Om relevant te blijven moet ook de Europese concurrentiekracht, die al jaren terrein verliest ten opzichte van de VS, snel en kordaat aangepakt worden. De Italiaanse ex-premier Mario Draghi, die daarover onlangs een lijvig rapport afleverde bij Commissievoorzitster Ursula von der Leyen, zakte vrijdag mee af naar Boedapest om die boodschap in de verf te zetten.

Die verklaring van Boedapest stelt op zich weinig voor, wegens niet dwingend. Tijdens de discussie stonden alvast dat niet alle Europese hoofdsteden op een lijn. Europa heeft meerdere problemen. Er is een duidelijke ruk naar rechts in de Unie en in Italië, Nederland, Zweden, Finland, Kroatië en Slovakije zit extreemrechts in de regering.

In die zes landen is vaak applaus te horen voor Trump. De Italiaanse premier Giorgia Meloni was samen met Orbán de enige die Donald Trump woensdag al feliciteerde. Andere Europese leiders, van de Franse president Emmanuel Macron over de Duitse kanselier Olaf Scholz Von der Leyen, deden dat pas donderdag. En hun felicitaties waren veel minder van harte.

Pro-Atlantische lijn

Meloni beweegt zich, net als Orbán, in het extreemrechtse netwerk van de Trump-fans. Techmiljardair Elon Musk, die de campagne van Trump begeleidde, is heel close met haar. In eigen land wordt Meloni zelf naar rechts voortgestuwd door Matteo Salvini, haar extreemrechtse coalitiepartner. Salvini is een van de architecten van de nieuwe extreemrechtse supergroep in het Europees Parlement, de Patriotten, met ook Orbáns Fidesz.

Meloni hield zich de voorbije jaren wel aan de pro-Atlantische lijn en kon het goed vinden met de Democratische Amerikaanse president Joe Biden. Sommige landen, en in de eerste plaats Italië zelf, zien Meloni als een mogelijke bruggenbouwer tussen de EU en Trump.

Dat is ook deels het gevolg van de zwakte van de Frans-Duitse economische motor. Macron heeft nauwelijks nog macht sinds hij zijn eigen partij decimeerde bij de Europese verkiezingen, en zijn conservatieve premier Michel Barnier regeert bij de gratie van het extreemrechtse Rassemblement National. De Duitse kanselier Olaf Scholz trok deze week dan weer de stekker uit zijn coalitie en gaat terug naar af met vervroegde verkiezingen.

Duitsland zit bovendien in Trumps vuurlinie: die dreigt de nog steeds omvangrijke export van Duitse wagens naar de VS te kortwieken of te onderwerpen aan zware invoerrechten. Al in zijn eerste termijn als president liet Trump zijn frustratie over de invoer van te veel Duitse wagens de vrije loop tegenover toenmalig kanselier Angela Merkel.

Geen potten breken

Een gemeenschappelijk plan over hoe ze de eigen veiligheid en economie kunnen beschermen tegen een beeldenstormer als Trump maakten de Europese leiders nog niet. Op de Europese top van midden december wordt dat wel het belangrijkste thema. Von der Leyen belooft alvast in te zetten op innovatie en te hakken in de erg zware rapporteringsverplichtingen, overlappingen en bureaucratische rompslomp in EU-regels.

Maar sommige lidstaten staan weigerachtig tegenover de idee om bijvoorbeeld Meloni het veld in te sturen. Dat dreigt het Europese front te doen uiteenvallen. 'We moeten, net zoals bij de brexitonderhandelingen, met één stem spreken', zegt Belgisch premier Alexander De Croo (Open VLD), die daarvoor naar Von der Leyen kijkt. Meerdere leiders benadrukken dat Europa vooral moet tonen dat het sterk staat. De Unie kan in plaats van handelstarieven slikken ook meestappen met Trump tegenover de gezamenlijke vijand China.

Orbán blijft siberisch onder het besef dat hij Europa niet meteen meekrijgt naar onderhandelingen met Trump. 'Dit is een discussie. Ik zie dit niet als een isolement.' Europa uitdagen en de EU-spelregels tarten doet hij al meer dan tien jaar. Bij het Hongaarse EU-voorzitterschap in 2011 begon hij met hervormingen en politieke inmenging van de rechtsstaat en een clash met de Europese Commissie. Sindsdien ging het van kwaad naar erger.