Rutte krijgt volle laag van Nederlandse oppositie, die op ontslag hint

Het was een veelzeggend signaal dat de Nederlandse oppositie nog voor het begin van het parlementaire debat op woensdag de koppen bij elkaar stak. De kopstukken van een rist partijen spraken af hun pijlen alleen te richten op de regering van Mark Rutte en elkaar niet aan te vallen in de Tweede Kamer. Alleen door eenzelfde strategie te hanteren zou de boodschap overkomen: Rutte is het probleem.

Met een dag vertraging wegens een zieke Rutte kwam de Tweede Kamer samen voor een debat 'over de uitslag van de verkiezingen van de Provinciale Staten'. De stembusgang op 15 maart schudde de politieke verhoudingen in Den Haag stevig door elkaar, vooral door de doorbraak van de BoerBurgerBeweging (BBB), die in alle provincies de grootste werd.

De provinciale verkiezingen hebben ook een impact op de nationale politiek, want de uitslagen bepalen de samenstelling van de Eerste Kamer, het equivalent van de Belgische Senaat. Ook daar werd de BBB de grootste fractie. De vier partijen in de regering-Rutte verloren enkele kostbare zetels en hebben opnieuw een minderheid in de Eerste Kamer.

Imploderend kabinet

Volgens de tegenstanders van Rutte was de stembusslag een duidelijk referendum over de regering. 'De verkiezingsuitslag geeft uiting aan een breed gevoeld wantrouwen in de samenleving tegen de politiek, en het kabinet in het bijzonder', zei Jesse Klaver, de leider van GroenLinks. Volgens Lilian Marijnissen van de linkse SP is er maar een vraag: wanneer stapt de regering op?

Caroline van der Plas, de frontvrouw van de BBB, had Rutte op verkiezingsavond al opgeroepen ontslag te nemen. Maar in de regering is er weinig animo om de handdoek in de ring te gooien. Alle coalitiepartijen - de liberale VVD, het links-liberale D66, het christendemocratische CDA en de ChristenUnie - beseffen dat ze niets te winnen hebben bij vervroegde verkiezingen.

'Waarom zit u hier eigenlijk nog', beet Geert Wilders, de leider van de extreemrechtse PVV, de premier toe. 'Dit imploderende kabinet is vooral met zichzelf bezig.' Ook het onafhankelijke parlementslid Pieter Omtzigt, de nagel aan Ruttes doodskist, oordeelde scherp over de regeringsploeg. 'Ze rijden nog in hun dienstauto's, maar ze zijn niet meer aan de macht.'

Zoals verwacht pikte de oppositie in op het omstreden stikstofbeleid. De strenge inperking van de stikstofuitstoot werd gezien als een van de belangrijkste factoren in het succes van de landbouwerspartij BBB. Vooral het voornemen de stikstofuitstoot tegen 2030 te halveren was omstreden, omdat die maatregel ingrijpende gevolgen zou hebben voor de boeren en de bouwsector.

Onenigheid

De regering-Rutte kwam vorige week samen voor crisisoverleg over de verkiezingsuitslag en over het stikstofbeleid. Het was een moeilijke vergadering omdat de onenigheid tussen de coalitiepartners weer was aangewakkerd. Het CDA, dat veel stemmen is verloren aan de BBB, wou de stikstofaanpak versoepelen. Maar D66 hield categoriek vast aan de afspraken.

Na twee dagen kwam een compromis uit de bus: de regering drukt de pauzeknop in en schuift het stikstofbeleid door naar de provincies. Daarmee leek de regering impliciet te zeggen dat de gemaakte afspraken op de schop gaan. Want het is duidelijk dat de provincies - waar de BBB de komende jaren sterk staat - een pak soepeler zullen omgaan met de uitstootregels.

De regering stuurde de voorbije dagen gemengde signalen uit over haar plannen. En het debat in de Tweede Kamer bracht woensdag geen opheldering. Sophie Hermans, de fractieleider van Ruttes VVD, herhaalde na vragen van de oppositie alleen dat de regering open staat voor nieuwe onderhandelingen over stikstof. Dat kan volgens haar pas nadat de provinciebesturen zijn gevormd.