Grondwetexpert: 'Dagvaarding Tommelein en Peeters heeft weinig kans op slagen'

Woensdag raakte bekend dat een gedupeerde zonnepaneeleigenaar de voormalige Vlaamse ministers voor Energie, Bart Tommelein en Lydia Peeters (Open VLD) op persoonlijke titel dagvaardt. Hij doet dat in een zaak die 15.000 eigenaars van zonnepanelen begonnen zijn tegen de Vlaamse overheid wegens het verdwijnen van de terugdraaiende teller. Doordat het Grondwettelijk Hof de regeling rond die teller vernietigd heeft, lopen de eigenaars van zonnepanelen beloofd rendement mis. De klagers vinden dat Tommelein en Peeters uitspraken hebben gedaan die dat rendement in het vooruitzicht stelden.

Een persoonlijke dagvaarding van ministers is zeer ongebruikelijk, maar juridisch niet onmogelijk. Advocaat Stijn Verbist, die de eigenaars van zonnepanelen bijstaat, maakt daarvoor gebruik van een juridische onduidelijkheid.

'Ministers die hun mening geven tijdens de uitoefening van hun ambt kunnen daar in principe niet voor worden vervolgd. Ze hebben op dat vlak immuniteit', zegt de grondwetspecialist Toon Moonen (UGent). 'Maar ook los daarvan vereist de grondwet dat er een wet komt die regelt wanneer en hoe ministers op burgerlijk vlak voor de rechter kunnen worden gebracht. De politiek heeft daar nooit werk van gemaakt.'

Verantwoordelijk

De grondwetexperte Patricia Popelier (UAntwerpen) denkt dat de dagvaarding weinig kans van slagen heeft. 'Volgens mij kan je bij gewestelijke ministers niet terugvallen op het burgerlijk wetboek, en heeft de dagvaarding geen kans op slagen', zegt ze. 'Al is daar onder juristen wel discussie over. Er zijn collega's die denken dat het mogelijk is een minister te dagvaarden op burgerlijk vlak. De fout ligt dan bij het scheppen van een legitieme verwachting, die je vervolgens niet inlost. Dat is niet beschermd door de grondwet. Maar dan heb je het over iets dat het Vlaams Gewest heeft gedaan.'

De aanleiding is een schriftelijk standpunt van de Vlaamse overheid, dat stelt dat Peeters en Tommelein bij de beloftes die ze deden over de terugdraaiende teller niet gemandateerd waren door de Vlaamse regering. Nu de politici persoonlijk worden gedagvaard kan de overheid wellicht toch overstag gaan en de verantwoordelijkheid voor eventuele beloftes van de ministers op zich nemen.

Burgerlijk aansprakelijk

Nu de dagvaarding de deur uit is, moet een rechter oordelen of er een grond is om Peeters en Tommelein burgerlijk aansprakelijk te stellen. Moonen: 'De vraag zal zijn: tegen wie kan de vordering worden gericht? De rechter moet dan oordelen of de ministers toch burgerlijk kunnen worden aangesproken. Nu is dat minstens onduidelijk, door de lacune in de wet.'

Ten tijde van de dioxinecrisis veegde een rechter een persoonlijke dagvaarding voor de toenmalige minister Karel Pinxten (CVP) en Marcel Colla (SP) van tafel. 'Het zou beter zijn dat de wet die dat moet regelen er eindelijk komt', zegt Popelier. 'Dat zal niet evident zijn, want ze moet met tweederdemeerderheid worden goedgekeurd, en elke taalgroep heeft een vetorecht. Maar als je ministers aansprakelijk stelt voor uitspraken, wie wil die job dan nog doen?'