Begrotingsakkoord: flexi-jobs openen discussie over arbeid zonder lasten

De enige met een volwaardige flexi-job is Nina Derwael, grapte de fiscalist Michel Maus deze week, terwijl hij op sociale media een foto van de gymnaste in bijna-spreidstand deelde. Zijn andere posts over het thema waren ernstiger: dat de federale regering de flexi-jobs uitbreidt, ondermijnt de inkomsten van de sociale zekerheid en kan tekorten in andere sectoren creëren. Arbeidsmarktexpert Ive Marx hekelt de koterij die boven op de koterij wordt gebouwd.

Op de bedrijfsvloer klinkt echter vooral tevredenheid. 'Ik ben aangenaam verrast', zegt Nicolas Moerman van Nestor, een uitzendbureau voor 60-plussers en gepensioneerden. 'Ik had niet verwacht dat dit nog op tafel ging komen, laat staan dat er bij wonder iets uit de bus zou komen.'

Ook de werkgeversorganisaties Voka en Unizo vinden het een goede zaak dat in meer sectoren - zoals kinderopvang, landbouw, evenementen en onderwijs - flexi-jobs mogelijk worden. Dat de werkgeversbijdrage stijgt van 25 naar 28 procent en voortaan de minimumbarema's van de sector zelf moeten worden betaald, nemen ze erbij.

Witte kassa

Daarmee gaat de deur opnieuw wat verder open voor een naar Belgische normen ongezien experiment: legale arbeid zonder lasten. De flexi-job ontstond in 2015, ter compensatie voor de invoering van de witte kassa in de horeca. Wie voltijds of vier vijfde in een klassieke job werkte, kon via een flexi-job bijklussen in de horeca zonder op dat loon personenbelasting te betalen.

'Ergens kon je dat nog begrijpen', zegt Marx. 'De horeca is bijzonder onvoorspelbaar. Als de zon schijnt, zitten de terrassen plots vol en heb je mensen nodig. Bovendien wegen in de horeca de arbeidskosten heel zwaar door.'

Beetje bij beetje werd het gebruik van flexi-jobs in de jaren daarna uitgebreid. Ze bestaan nu in de horeca, maar ook in de detailhandel en de cultuursector. Sinds 2018 kan niet alleen wie voltijds of vier vijfde werkt een flexi-job uitvoeren, maar ook gepensioneerden. De flexi-jobbers zijn al met 108.000, van wie negen op de tien in Vlaanderen werken. Nu komen er dus twaalf sectoren bij, van kinderopvang tot begrafenisondernemers.

Bij Nestor werkt een op de drie zestigplussers via zo'n flexi-job. 'Veel mensen willen alleen maar op die manier werken', zegt Moerman. 'Er speelt een groot gevoel van rechtvaardigheid. Ze vinden dat ze al hun hele leven hebben bijgedragen aan de belastingen. Als ze nog wat extra werken, willen ze een onbelast flexiloon.'

Fiscale discriminatie

Centraal in de discussie over flexi-jobs staat de vraag waarom de federale overheid 80 procent van de bevolking op arbeidsleeftijd aan de slag wil krijgen. Er zijn meerdere antwoorden. Een eerste is dat er zinvol werk is dat vandaag blijft liggen, van in de kinderopvang tot in scholen. In die zin kan de flexi-job helpen.

Al maakt Marx meteen een kanttekening. Er ontstaat discriminatie tussen wie gewoon voltijds voor één werkgever werkt en wie vier vijfde werkt en de vijfde werkdag een fiscaal vriendelijke flexi-job doet. 'Hoe kan je zoiets uitleggen?' vraagt hij zich af.

Samen met Maus vreest hij dat de overheid door dat verschil in fiscaliteit zelf de krapte op de arbeidsmarkt organiseert. Mensen gaan dan vier vijfde werken in de sectoren waar flexi-jobs niet mogen en klussen bij waar het wel kan.

Danny Van Assche, de topman van ondernemersorganisatie Unizo, noemt dat probleem 'theoretisch en in de praktijk onbestaand'. 'Ik moet het nog zien gebeuren. Wij hebben tot nu letterlijk nul klachten ontvangen van ondernemers die klagen dat plots iedereen vier vijfde wil gaan werken.' Wel vindt dat hij dat flexi-jobs in alle sectoren moeten kunnen.

Sociale zekerheid

Daar stopt de discussie echter niet. Meer mensen aan het werk krijgen dient niet alleen om het werk gedaan te krijgen, maar ook om via de lasten op arbeid de welvaartsstaat betaalbaar te maken. Op dat punt halen de flexi-jobs weinig uit. Er worden alleen werkgeversbijdragen op betaald. Maus noemt ze daarom een 'ondermijning van de sociale zekerheid'.

Van Assche vindt dat argument overdreven. 'Alleen maar mensen die al een job hebben of gepensioneerd zijn, kunnen een flexi-job uitoefenen. Dat vat is niet oneindig.' Bovendien betalen die mensen al belastingen op hun loon in hun hoofdjob of hebben ze dat gedaan voor ze op pensioen gingen.

Koterij

Een laatste punt van kritiek is dat flexi-jobs een extra koterij zijn. In België worden problemen nooit aan de wortel aangepakt. De lonen worden automatisch geïndexeerd, maar om de tien jaar is een indexsprong nodig om de concurrentiekracht te vrijwaren. De loonkosten maken arbeid voor laaggeschoolden onbetaalbaar en daarom zijn er dienstencheques gecreëerd. En als niemand wil bijklussen omdat de personenbelasting boven op een loon of pensioen te hoog is, komen er dus flexi-jobs.

Vooral dat zit Marx hoog. 'Deze regering heeft de arbeidsmarkt niet hervormd. Er is niet nagedacht over een beter werkende sociale zekerheid. Het is diep tragisch dat er geen behoorlijke fiscale hervorming is gelukt.'

Moerman ziet dat anders. 'In België zien de meesten arbeid als een contract van onbepaalde duur bij dezelfde werkgever. De uitbreiding van de flexi-job is een mooi symbool dat kan bijdragen aan een mentaliteitsverandering.'