Recessiebarometer van De Tijd wijst op onheil

Stevenen we af op een ‘banaan’? Met dat codewoord danste de econoom Alfred Kahn rond het gevoelige woord ‘recessie’, nadat de Amerikaanse regering-Carter hem in 1978 had gevraagd die zorgwekkende term niet meer te gebruiken. Kahn, die verantwoordelijk was voor Carters strijd tegen de hoge inflatie, verraste daarop journalisten door te waarschuwen voor ‘de ergste banaan in 45 jaar’.

De wereldeconomie is opnieuw in de ban van inflatie en recessievrees. En ook nu is ‘recessie’ een beladen woord. Niet alleen voor politici die vrezen dat ze de schuld zullen krijgen. Onderzoek leert dat toenemende media-aandacht voor het fenomeen 'recessie' een economische krimp in de hand kan werken. Een selffulfilling prophecy dus: consumenten lezen over recessiegevaar en houden uit voorzorg de vinger op de knip, waardoor ze de groei extra onder druk zetten en de recessiebarometer verder doorschiet.

Dat is maar een deel van het verhaal. Media-aandacht is fundamenteel een goede voorspeller van recessies, los van het zelfversterkende effect. ‘Het idee is dat gespecialiseerde journalisten in realtime de economische werkelijkheid weergeven via hun selectie van relevante berichten’, zegt professor Kris Boudt, die verbonden is aan de VUB en UGent. Ze doen dat sneller dan de officiële economische indicatoren die statistische diensten met vertraging publiceren, zoals de groei van het bruto binnenlands product (bbp).

Flitsthermometer

De drang om sneller voeling te krijgen met de economie heeft de laatste jaren geleid tot een toenemend gebruik van ‘flitsthermometers’, die mee mogelijk gemaakt worden door artificiële intelligentie los te laten op datasets. In de zoektocht naar geschikte flitsthermometers voor de economie kwam de VUB-spin-off Sentometrics, die Boudt mee oprichtte, uit bij de artikels die in De Tijd verschijnen, zowel op de site als in de krant.

‘Als de media-aandacht voor het fenomeen 'recessie' stijgt, zien we gemiddeld gezien een lagere economische groei en een grotere kans op een recessie’, zegt Boudt op basis van zijn onderzoek. Die link blijkt ook uit de bijgevoegde grafiek, die het gebruik van ‘recessie’ in De Tijd-artikels sinds begin 2000 naast de evolutie van het Belgische bbp legt. Een recessie - vaak gedefinieerd als twee opeenvolgende kwartalen met negatieve groei - wordt typisch voorafgegaan door een piek in de media-aandacht voor het thema.

De recente sprong in recessie-vermeldingen in De Tijd is dan ook zorgwekkend. Terwijl in januari van dit jaar het woord in amper drie artikels voorkwam, dook het in de maand maart - kort na de inval van Rusland in Oekraïne - al in 31 artikels op. Deze maand klimt de teller al boven 50. Tot en met 27 augustus viel het r-woord 52 keer.

Economen worden steeds somberder in hun groeivoorspellingen. Vooral de fors gestegen energieprijzen wegen door, zowel voor consumenten die hun koopkracht zien afbrokkelen als voor bedrijven die soms de productie moeten stilleggen omdat ze niet langer rendabel kunnen produceren. Verschillende banken verlaagden vorige week hun groeivooruitzichten voor de Belgische economie. De consensus gaat uit van een nulgroei in het huidige kwartaal, terwijl vier op de vijf banken een krimp verwachten in het volgende kwartaal. Twee banken zien nog een krimp in het eerste kwartaal van 2023, goed voor een officiële recessie.

Boudt omschrijft de recessiebarometer van De Tijd als een technische indicator die aangeeft dat de kans op een negatieve groei toeneemt. Daar concrete kansen aan verbinden is niet eenvoudig.

‘Wel duidelijk is dat een recessie zonder verslechterende fundamentals niet plausibel is’, zegt Boudt. ‘Het begint met de fundamentals, waar kranten dan over schrijven. Consumenten en ondernemers lezen erover en maken op basis daarvan een inschatting van de kans op een recessie en de diepte ervan. Via de impact op hun vertrouwen kan er een versnellend effect zijn op de groeivertraging. Maar er moet eerst wel vuur zijn’, zegt hij over het angstvallig verbloemen van een recessie door die 'banaan' te noemen.