Waarom zitten het nieuwe roken is

Het Amerikaanse weekblad The New Yorker schoot vorige week met scherp op hardnekkige zitters. Mensen met een kantoorjob die het grootste deel van hun werkdagen zittend doorbrengen. Ofwel het grootste deel van de westerse werkpopulatie. Zitten is bijzonder ongezond, zo blijkt uit studies.

Dat hebben ze ook bij de Universiteit Gent (UGent) begrepen, waar woensdag het seminarie ‘Is sitting the new smoking?’ plaatsvindt. Waar komt al die heisa rond zitten vandaan? ‘Het eerste onderzoek naar zitten versus bewegen werd al in de jaren 50 van vorige eeuw uitgevoerd’, zegt Katrien De Cocker, postdoctoraal medewerkster aan de vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen van de UGent en spreker op het seminarie. ‘Toen werd de gezondheid van een staal buschauffeurs vergeleken met die van kaartjesknippers. Die laatsten kwamen beter uit de test. Omdat ze bij het uitoefenen van hun job meer bewogen, namen de onderzoekers aan. Maar de jongste jaren blijkt niet enkel dat bewegen gezonder is dan stilzitten, het wordt ook steeds duidelijker hoe ongezond zitten zelf is.’

Niet overtuigd? Zet u - niet letterlijk nemen! - schrap voor een waslijst ellende die de jongste jaren aan zitten werd gelinkt. Wie veel neerzit, loopt een hoger risico op lage rugpijn, diabetes, hart- en vaatziekten, zwaarlijvigheid en vroegtijdig overlijden. Zitten maakt ook minder productief, minder creatief en depressief. De Amerikaanse onderzoeker James Levine was jaren geleden de eerste om zitten ‘het nieuwe roken’ te noemen, omdat het zo vernietigend is voor de gezondheid. Ondertussen zijn er wetenschappers die beweren dat een uur zitten schadelijker is dan één sigaret. In het lijstje met belangrijkste doodsoorzaken van de Wereldgezondheidsorganisatie weliswaar nog geen spoor van zitten, terwijl tabaksgebruik nog op twee prijkt (hoge bloeddruk staat op 1). ‘Maar misschien wordt de top aangepast, en krijgt zitten wel een aparte plaats’, aldus De Cocker.

Stilstand

‘Belgen zitten gemiddeld 55 procent van de tijd die ze wakker zijn’, weet ze. ‘Ongeveer even veel als Amerikanen.’ En dat is veel te veel. Nooit was de sedentaire mens sedentairder dan vandaag. De 21ste-eeuwse mens heeft zich gesetteld op zijn krent. Niet alleen het aantal kantoorjobs neemt nog toe, ook onze vrije tijd brengen we vaker zittend door. ‘Een menselijk lichaam is gebouwd om te bewegen’, zegt Frédérique Neys, kinesitherapeute bij Move to Cure, de praktijk van Lieven Maesschalck. ‘Dat hebben we altijd al gedaan. Nog niet zo lang geleden werkten veel mensen fysiek zo hard dat ze hun lichaam overbelastten. Ook niet goed. Maar vandaag doen we zo veel zittend breinwerk dat we ons lichaam pijn doen. Zitten lijkt ontspannend, maar het zet onder meer de lage rug onder constante druk.’

Los van de rugpijn: als we te lang zitten - langer dan zes uur per dag geldt als te lang - en dus de benen stilhouden, komt het lichaam in die mate tot stilstand dat het zichzelf begint te beschadigen. De suikerniveaus in het bloed lopen op, het lichaam verbrandt onvoldoende vet, bloed en lymfevloeistoffen gaan trager stromen waardoor de weerstand verslechtert. Er komt zand in de menselijke machinerie. En net als bij roken valt dat niet goed te maken met een paar uurtjes per week intensief sporten. Frédérique Neys: ‘Omdat te lang stilzitten schadelijk is op zich. Maar ook omdat mensen, als ze dan plots wat tijd hebben om te bewegen, te veel ineens willen doen. Zo lopen ze blessures op.’

Het goede nieuws: de zitepidemie valt vrij makkelijk te bestrijden. Door wat meer rechtop te staan. ‘Veel zitten is slecht’, zegt De Cocker. ‘Maar langdurig en onafgebroken zitten is nog slechter. Ga dus om het half uur eens rechtstaan. Telefoneer al wandelend. Dwing jezelf om je koffiepauzes op het werk staand door te brengen. Neem een glas water bij de hand, geen fles. Zo moet je vanzelf regelmatig opstaan om bij te tanken. Als je op de trein wacht, ga dan niet op het bankje zitten.’ Frédérique Neys: ‘Werkgevers kunnen hun steentje bijdragen door in dynamische kantoren te investeren. Het kantoor waarin iedereen een vaste stek heeft, is passé. Zorg dat je werknemers van zit- en werkpositie kunnen wisselen.’

Staande vergadering

Het staand bureau, en het bureau waaraan je zowel kan staan als zitten, is nu al aan een opmars bezig. In Scandinavië vooral, en in Australië en de Verenigde Staten. In Silicon Valley kijkt niemand nog op van een staande vergadering. IKEA’s staand bureau is een enorme hit in de VS. Op het sociaal netwerk Pinterest is een levendige pagina ontstaan waar mensen elkaar met foto’s tonen hoe ze hun ouderwetse bureau hebben omgeturnd in eentje waaraan je kunt staan. Misschien haalt de Apple Watch, het nieuwe speeltje van Apple, ons wel helemaal over de brug. Dat heeft een functie die gebruikers op gerede tijdstippen aanmaant om rechtop te gaan staan. Topman Tim Cook noemde zitten onlangs openlijk ‘een kanker’.

En anders kunt u het nog doen omdat u er gewoon niet uitziet als u zit. Of zoals The New Yorker het mooi verwoordde: ‘Roken ziet er tenminste nog cool uit en is een fantastische manier om nieuwe mensen te leren kennen. Wie zit, daarentegen, lijkt belachelijk en beschaamd. Alsof je bang bent om de wereld te tonen hoe groot je bent. Zitten is verschrikkelijk.’