Ambtenaar, werknemer, zelfstandige, expat: een lineaire loopbaan bij één werkgever behoort stilaan tot het verleden. Het Belgische systeem centraliseert de steeds complexere gegevens over je pensioen. Als burger moet je steeds minder zelf doen, zegt Eric Slagmuylder, adviseur-generaal van de Federale Pensioendienst.
Ik woon in België en ik ben werknemer of zelfstandige. Welke stappen moet ik ondernemen?
‘Niets. Je hoeft alleen een aanvraag in te dienen als je vóór de wettelijke leeftijd wil stoppen met werken. De Pensioendienst is proactief en verzamelt gegevens van de verschillende stelsels (ambtenaar, werknemer, zelfstandige). Wij nemen 18 tot 24 maanden voordat je de wettelijke pensioenleeftijd bereikt contact met je op. Je kunt dan je hele loopbaan valideren of zo nodig ontbrekende elementen aanvullen. In het prille begin van een loopbaan kan er weleens wat vergeten worden. Met zelfstandigen en werknemers in loondienst wordt de loopbaan samen met hen overlopen. Voor ambtenaren staat de werkgever daarvoor in. Ambtenaren moeten dus niet verbaasd zijn als ze niet gecontacteerd worden.’
Als je je hele carrière ambtenaar bent geweest, moet je dan anders te werk gaan?
‘Als ambtenaar moet je ontslag nemen bij je werkgever én altijd een aanvraag indienen bij de Pensioendienst, ook al heb je de wettelijke leeftijd bereikt. Het is belangrijk om dat tegelijk te doen. Ga er niet zomaar van uit dat je werkgever het ontslag naar de Pensioendienst zal doorsturen.’
Ik ben mijn hele professionele leven zelfstandige geweest. Wat moet ik doen?
‘Wens je een vervroegd pensioen, dan moet je een aanvraag indienen bij het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen). Zij berekenen het bedrag van je wettelijk pensioen. Maar het is wel de Pensioendienst die het bedrag elke maand zal betalen. Deze centralisatie van de betalingen is bedoeld om het systeem transparant en begrijpelijk te maken voor de gepensioneerde, en om de verschillende sociale en fiscale bijdragen zo nauwkeurig mogelijk te berekenen: regelmatige betalingen op een vaste datum, geen fiscale "verrassingen", enzovoort.’
Ik woon in het buitenland. Contacteert ook dat land mij automatisch wanneer ik mijn pensioenleeftijd nader?
‘Nee, je moet je wenden tot de bevoegde instelling van het land waar je woont. Je kunt de website mypension.be gebruiken, maar dat vervangt deze stap niet. De bevoegde instelling stuurt ons je aanvraag en de informatie die nodig is om de berekeningen te maken. Binnen de EU en in landen waarmee België een bilaterale overeenkomst heeft gesloten, verloopt dit proces soepel. Een geautomatiseerde digitale uitwisseling van informatie tussen de EU-lidstaten zou tegen 2024 volledig operationeel moeten zijn. Voor de landen waar veel Belgen werken en gewerkt hebben – Nederland, Frankrijk, Duitsland, het Groothertogdom Luxemburg, Italië en Spanje – is alles al geregeld. Als je in een niet-EU-land woont dat geen bilaterale overeenkomst heeft gesloten met ons land, moet je een Belgisch pensioen aanvragen bij de Pensioendienst. We kunnen echter geen hulp bieden bij het verkrijgen van een pensioen uit een land waarmee België geen overeenkomst heeft inzake sociale zekerheid, bijvoorbeeld China of Rusland.’
Ik heb geen internetverbinding. Wat moet ik doen?
‘Wij stellen alles in het werk om niemand te benadelen. Tijdens de kantooruren kan je bellen naar het nummer 1765, onze Pensioenlijn die gratis is binnen België. Je kan ons ook een e-mail of een brief sturen of je wenden tot het gemeentebestuur of, op afspraak, tot één van de ongeveer 200 Pensioenpunten in België. Deze Pensioenpunten waren wegens de coronapandemie gesloten, maar zullen vanaf 6 september geleidelijk weer opengaan. Na afspraak (via 1765) kan je er terecht voor bijzondere situaties: economische, sociale en/of digitale onzekerheid, invaliditeit, onvoldoende beheersing van een van de landstalen. Dat geldt ook voor ingewikkelde gevallen, met name die over de inkomensgarantie voor ouderen (IGO), die wordt gegeven op basis van inkomsten en die moet je kunnen bewijzen.’
Ik heb gehoord dat gescheiden en langstlevende huwelijkspartners specifieke rechten hebben. Hoe weet ik of dit bij mij het geval is?
‘Deze “afgeleide rechten” zijn onder bepaalde voorwaarden voor iedereen van toepassing en zijn bedoeld om de echtgenoot of ex-echtgenoot, wiens situatie kwetsbaar is, te beschermen. In sommige gevallen wordt dit automatisch onderzocht, in andere gevallen moet je een aanvraag indienen. Voor de verschillende situaties gelden verschillende regels. Het is best als je de website www.sfpd.fgov.be raadpleegt voor details.'