Windmolenparken op zee zijn een cruciale schakel in de omslag naar groene energievoorziening. Door offshoreparken met elkaar te verbinden kunnen zelfs over de landsgrenzen heen energietekorten worden opgevangen.
Voor een land als België, met een beperkte zee-oppervlakte, is het niet zo makkelijk om extra offshore-windenergie te generen. Toch moet ons land momenteel slechts drie Europese landen laten voorgaan in termen van geïnstalleerd vermogen aan windenergie op zee. Bovendien zal tegen 2026 een tweede offshore-zone operationeel zijn, mede mogelijk gemaakt door financiële steun uit het Europese herstelplan NextGenerationEU, dat de nationale herstelplannen ondersteunt. Concreet vraagt de aanleg een investering van ongeveer 450 miljoen euro, waarvoor ons land voor zo’n 100 miljoen kan rekenen op Europese subsidies afkomstig van NextGenerationEU. Dit zou het Belgisch vermogen aan windenergie op zee minstens kunnen verdubbelen. ‘We zullen volop moeten inzetten op hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie om de ambities van de Europese Green Deal te verwezenlijken. Met de oorlog in Oekraïne is er nog een bijkomende reden om de omslag te versnellen, want het is nu ook de bedoeling om zo snel mogelijk volledig onafhankelijk te zijn van de aanvoer uit Rusland van olie, en ook invoer van Russisch gas drastisch te verminderen’, zegt Matthijs Soede, energie-expert van de Europese Commissie.
Offshorewind
Offshorewindparken zullen een belangrijke rol spelen in de voorziening van hernieuwbare energie. ‘Windmolens op zee zijn doorgaans veel efficiënter. Door hun omvang vangen ze veel meer wind. Terwijl een windmolen op land gemiddeld 30 procent van zijn capaciteit benut, kan dat voor een windmolen op zee naar de 50 procent toegaan. Dat maakt de ontwikkeling van offshoreprojecten zo cruciaal’, zegt Soede.
‘De Europese Commissie bekijkt samen met de lidstaten hoe vergunningsprocedures voor windparken vereenvoudigd kunnen worden zonder daarbij te tornen aan de democratische inspraak van alle betrokken partijen’
Het komt er niet alleen op aan nieuwe offshoreparken te ontwikkelen, maar vooral ook om die met elkaar te verbinden. ‘Een land zoals België heeft binnen de eigen grenzen onvoldoende mogelijkheden alle hernieuwbare energie te winnen die nodig is om de totale energievraag te dekken. Daarom vormen interconnectoren zo’n belangrijke schakel in onze toekomstige energievoorziening’, zegt Chris Peeters, topman van stroomnetbeheerder Elia. Dat is ook de gedachte achter de akkoorden die ons land heeft gesloten met Noorwegen, Groot-Brittannië en Denemarken voor de bouw van interconnectiekabels met die landen. Als ons land een tekort heeft aan hernieuwbare energie, dan kan het vanuit die landen windenergie aangeleverd krijgen. ‘Alleen door over landsgrenzen heen samen te werken kunnen we het Europese offshore windpotentieel optimaal benutten’, zegt Peeters. De tweede zone voor offshore windenergie voor de Belgische kust is daarvan een mooi voorbeeld, aangezien die een offshore energiehub zal vormen die de verbinding kan maken met andere Noordzeelanden.
Vergunningen
Om het aandeel van windenergie in de totale energiemix op te drijven, is een versnelling nodig. ‘Er is een onevenwicht tussen de hoge Europese ambities en de structurele acties op het terrein’, waarschuwt Peeters. ‘Het aantal projecten moet worden opgeschaald met factor drie. Dat is een grote uitdaging, zeker als je weet dat de doorlooptijd 10 à 15 jaar bedraagt voor onshoreprojecten en 8 à 9 jaar voor projecten op zee. De tijd dringt.’
‘Alleen door samen te werken kunnen de doelstellingen van de Green Deal worden behaald’
Vooral de vaak complexe en lang aanslepende vergunningsprocedures gooien volgens de Elia-topman vaak roet in het eten. Veel projecten lopen vertraging op door protesten van betrokken partijen, zoals omwonenden. Soede: ‘De vergunningsprocedure is natuurlijk een bevoegdheid van de nationale lidstaten, al proberen we vanuit de Europese Commissie toch samen met hen te bekijken hoe dergelijke procedures vereenvoudigd kunnen worden. Nu duren die procedures te lang en zijn er verschillende instanties bij betrokken. Het zet ook een rem op innovatie, want als er doorheen de jarenlange procedure een innovatie wordt ontwikkeld, dan kan een project dat vaak niet meenemen zonder dat de volledige procedure opnieuw opgestart moet worden. Dat moeten we kritisch durven te herbekijken, zonder daarbij te tornen aan de democratische inspraak van alle betrokken partijen. In het kader van REPowerEU zal de Commissie hier een aantal aanbevelingen rond doen.’
Op zee kan niet alleen energie worden opgewekt met wind. Ook de golven en de getijden zijn een potentiële bron van energie. Dat is het uitgangspunt van zogenaamde getijdencentrales: de beweging van het water die ontstaat door het getij wordt gebruikt om turbines aan te drijven die vervolgens hernieuwbare energie opwekken. Het grote voordeel is veel meer voorspelbare energieopwekking: het getijde is constant en de turbines vallen niet ineens stil als er geen wind is. De grootste getijdencentrale in open zee ligt voor de noordkust van Schotland. De aanleg van deze centrale werd mee mogelijk gemaakt door Europese subsidies.
