Veel gebouwen in België zijn verouderd en energieverslindend. Een renovatiegolf die wordt aangemoedigd met Europese middelen moet gebouwen energiezuiniger én minder afhankelijk maken van Russische fossiele brandstoffen.
Bij nieuwe bouwprojecten is het intussen een evidentie dat ze aan strenge energie-criteria voldoen, om ervoor te zorgen dat ze zo weinig mogelijk energie verbruiken en liefst ook nog zélf energie opwekken. Maar nieuwbouw is slechts één deel van de vastgoedmarkt. Ook de bestaande gebouwen moeten worden aangepakt. Want ongeveer 90% van de bestaande gebouwen zal er in 2050 nog altijd staan. ‘Als Europa tegen dan uitgegroeid moet zijn tot het eerste klimaatneutrale continent – zoals werd vastgelegd in de Green Deal – dan moeten ook de bestaande gebouwen ingrijpend energetisch worden gerenoveerd’, zegt Stefan Moser, energie- en renovatiespecialist van de Europese Commissie. Gebouwen spelen namelijk een cruciale rol in het klimaatvraagstuk: gebouwen zijn verantwoordelijk voor 40 procent van het totale energieverbruik in de EU, en voor 36 procent van de energie- gerelateerde broeikasgassen.
De energetische renovatie van gebouwen is dus een belangrijke uitdaging voor de komende decennia. De Europese Commissie lanceerde daarom in 2020 de ‘Renovation Wave’, een Europese strategie om de renovatie van miljoenen gebouwen te ondersteunen. Dat moet bijdragen aan het bereiken van de doelstellingen van de Green Deal. ‘Het belangrijkste doel is de huidige renovatiesnelheid te verhogen en tegelijkertijd veel ingrijpender te renoveren, want de huidige niveaus volstaan niet om de Europese energie- en klimaatdoelstellingen voor de lange termijn te halen’, zegt Stefan Moser. ‘Momenteel wordt slechts 1% van de gebouwen jaarlijks energie-efficiënt gerenoveerd. Dat tempo moeten we minstens verdubbelen en liefst verdriedubbelen om de klimaatdoelstellingen te halen.’
1 miljard euro
De doelstellingen van de Europese renovatiestrategie zijn ambitieus: Tegen 2030 moeten al 35 miljoen gebouwen in Europa een grondige renovatie ondergaan hebben. De uitdaging is voor ons land niet minder groot. Een groot deel van het gebouwenpark is oud en behoort op energetisch vlak tot het minst efficiënte van Europa. Maar liefst 80 procent van het gebouwenpark is energie-inefficiënt, wat overeenkomt met een EPC-klasse van C en lager. En 50 procent van de gebouwen presteert ronduit slecht, met een EPC-klasse van E en lager.
Energiezuinige woningen dragen niet alleen bij aan de strijd tegen de opwarming van het klimaat, ze zijn ook een sociale noodzaak. Nog voor het uitbreken van de energiecrisis had naar schatting 14 procent van de Belgische gezinnen moeite om de energiefactuur te betalen, volgens een studie van de Koning Boudewijnstichting verschenen in 2018. De goedkoopste energie is evenwel de energie die we niet verbruiken. Energie-efficiëntie is dus ook goed voor de portemonnee van de gezinnen, al vergen ingrijpende renovaties grote financiële middelen. ‘Gelukkig zijn de beschikbare financiële middelen omvangrijker dan ooit’, zegt Stefan Moser.
'De beschikbare financiële middelen zijn omvangrijker dan ooit, onder meer dankzij NextGenerationEU, het EU-coronaherstelfonds.'
Daarmee verwijst de energiespecialist onder meer naar het EU-herstelfonds, de zogenaamde Recovery and Resilience Facility (RRF), dat het financiële hart vormt van het Europese herstelplan (NextGenerationEU), wat dan weer de basis vormt voor de nationale herstelplannen. Aangezien elke EU-lidstaat minstens 37% van de financiële middelen moet reserveren voor klimaatvriendelijke investeringen, is het RRF goed voor zo’n 265 miljard euro aan groene investeringen, waaronder de financiering van energetische renovaties van gebouwen. En daar maken de lidstaten dankbaar gebruik van. Verspreid over de 22 goedgekeurde nationale herstelplannen is er zo’n 50 miljard euro voorzien voor de renovatie van openbare gebouwen en gezinswoningen. Ons land voorziet 2,2 miljard euro voor de energetische renovatie van het gebouwenbestand, waarvan iets meer dan 1 miljard euro aan middelen uit het Europees herstelfonds komt.
Oekraïne
Het renoveren van gebouwen is niet alleen vanuit ecologisch en sociaal oogpunt belangrijk. Ook geostrategisch is het een noodzaak. Stefan Moser: ‘In veel landen wordt de meerderheid van de verwarmings- en koelingssystemen aangedreven door fossiele brandstoffen, zoals olie en gas. Ook België is een land dat voor verwarming nog sterk afhankelijk is van gas. De Russische inval in Oekraïne heeft ons duidelijk gemaakt dat we nog sneller dan vooropgesteld onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen moeten terugdringen. Ook hier spelen gebouwen een belangrijke rol.’
Zo heeft de Europese Commissie met het nieuwe REPowerEU Plan, dat de uitdrukkelijke bedoeling heeft om de Europese afhankelijkheid van Russisch gas en olie terug te dringen, onder meer de ambitie om de capaciteit aan zonnepanelen te verdubbelen tegen 2025, net zoals het aantal geïnstalleerde warmtepompen. ‘Bij renovaties moet er dus nog meer worden ingezet op zowel energie-efficiëntie als op de productie van hernieuwbare energie’, zegt Stefan Moser. Ook hier blijkt NextGenerationEU een cruciaal hulpmiddel. Om lidstaten te helpen de ambities onder RePowerEU te verwezenlijken, stelde de Commissie eind mei voor om de RRF-enveloppe met 20 miljard euro te verhogen, waarbij ook het Belgische herstelplan op extra Europese steun zou kunnen rekenen.
Renovatiewerken zijn heel arbeidsintensief. Volgens de Europese Commissie zal de renovatiegolf daarom tegen 2030 zo’n 160.000 nieuwe jobs creëren. Bond Beter Leefmilieu berekende dan weer dat het opkrikken van de renovatiegraad alleen in Vlaanderen al 35.000 nieuwe jobs kan opleveren tegen 2040. Traditioneel verschaft de bouwsector veel werkgelegenheid aan laaggeschoolden, waardoor de renovatiegolf ook deze zwakkere groep in de maatschappij economisch en sociaal kan wapenen. Tegelijkertijd neemt door het benadrukken van isolatie en energie-efficiëntie ook de vraag toe naar meer technische en geschoolde arbeidsprofielen.
