Tussen de oren van de belegger

Lange tijd gingen beleggingsexperts en beursgoeroes ervan uit dat beleggers puur rationeel handelen. Elke belegger deed zijn huiswerk door kwartaalverslagen uit te pluizen of de Financial Times te doorbladeren. Of toch tenminste factoren zoals rente, winstverwachtingen en dividenden af te wegen voor ze op de koop- of verkoopknop drukken ... Tot recentere inzichten een genuanceerder verhaal brachten: markten worden niet alleen gestuurd door rationele overwegingen, maar ook door psychologische factoren. Die vormen het domein van behavioral finance.

Reptielenbrein

Overgewaardeerde aandelen kopen als iedereen lijkt te kopen en ondergewaardeerde aandelen verkopen als iedereen lijkt te verkopen ... Waarom maken beleggers vaak diezelfde fouten? ‘Omdat het in onze natuur zit’, verklaart Sven Sterckx, hoofd studiedienst Dierickx Leys Private Bank. ‘Onze wereld is dramatisch veranderd doorheen de eeuwen, maar onze instincten en ons brein zijn in de kern nog op dezelfde manier geprogrammeerd. Een belegger laat zich beïnvloeden door zijn reptielenbrein. Daarom zie je dat beleggers dikwijls in dezelfde patronen hervallen of op zoek zijn naar verbanden die er niet zijn. Dat krijg je er niet zomaar uit.’

Beleggers starten vaak met een duidelijke strategie voor ogen, bijvoorbeeld een klassieke 60/40-portefeuille met 60 procent aandelen en 40 procent obligaties. ‘Maar we zien dat velen na verloop van tijd een afslag nemen. Aandelen doen het een tijdje goed, het kriebelt en voor je het weet is het een 80/20-portefeuille’, gaat Sterckx voort. ‘Beleggers focussen vaak op recente gebeurtenissen en kennen die een (te) grote waarde toe als ze toekomstige beslissingen maken. “Welke aandelen hebben het de afgelopen maanden goed gedaan? Die koop ik!”’

Kuddegedrag

Een ander bekend fenomeen is kuddegedrag. Als enkele voetgangers oversteken bij een rood stoplicht, dan volgt de rest. ‘Dat principe zie je ook op de beurs. Hoewel we perfect in ons eentje kunnen beleggen, blijven we sociale wezens’, benadrukt hij. ‘We staan open voor beïnvloeding en hebben de neiging om gedrag te imiteren. Als er veel geld naar de beurzen stroomt, kunnen koersstijgingen onderbouwd zijn door een sterke rendabiliteit of mooie groeiperspectieven. Maar ook de koopgolf op zich kan een verdere koersstijging verklaren. Die heeft dan niet langer te maken met de onderliggende waarde of groeiperspectieven, maar met versterkend kuddegedrag.’

Is Newton een slimme belegger?

Als het op beleggen aankomt, maken we onszelf graag wijs dat onze intenties rationeel zijn. Dat betekent nog niet dat ‘irrationeel beleggen’ synoniem staat met ‘gebrek aan competentie en discipline’. ‘Isaac Newton - een van de slimste koppen die ooit op onze planeet leefde - kocht in 1720 een pakket aandelen van de South Sea Company. Toen het aandeel verdubbelde, verkocht hij ze. Hij maakte 100 procent winst, maar die vreugde duurde niet lang, want het aandeel bleef doorstijgen. Geïrriteerd stapte hij later opnieuw in, aan een veelvoud van de prijs die hij eerst had betaald. Kort daarna crashte het aandeel en was hij alles kwijt’, vertelt Sterckx. ‘Niet-rationeel beleggen is niet hetzelfde als incompetent zijn. Het gaat louter om invloeden en gedragspatronen waaraan beleggers, hoe slim ze ook zijn, zich moeilijk kunnen onttrekken.’

Redelijke prijs

Je eigen emoties omzeilen, kan dat überhaupt? ‘Niet helemaal. Je kan jezelf wel een stuk cultiveren om meer consistent te worden als belegger. Maar een uitknop bestaat niet. Zelfs professionele beleggers zullen misschien minder snel hun kalmte verliezen, maar dat betekent niet dat ze helemaal emotieloos zijn’, stipt hij aan. ‘De kunst is om dat te erkennen, en zo gestructureerd en systematisch mogelijk te werk te gaan, om je emoties zo veel mogelijk te dimmen.’

‘Om dat te doen, hanteren wij zelf het principe van Kwaliteit tegen een Redelijke Prijs. Dat principe stelt ons in staat gefocust te blijven op fundamentele waardebepalingen, los van de waan van de dag. Het gaat er niet om de emoties volledig uit te schakelen, maar wel om een framework te creëren waarbinnen rationele beslissingen kunnen prevaleren over impulsieve reacties. Zo kunnen beleggers zich wapenen tegen de verleidingen van het moment en een meer stabiel rendement over de lange termijn nastreven.’