Nog een moment, beste kiezer

Soms is de Belgische gulheid grenzeloos. Als Europees Raadsvoorzitter Charles Michel zijn begrotingsslag thuishaalt, verhoogt de jaarlijkse bijdrage van het federale koninkrijk aan de meerjarenbegroting van de Europese Unie met 1,2 miljard euro. Premier Sophie Wilmès (MR) en haar rompregering in lopende zaken hebben geen weerwerk geboden tegen de Europese begrotingsambities van Michel. 1,2 miljard euro is nochtans een koket bedrag voor een land met een structureel begrotingstekort van haast 3 procent - althans volgens de jongste berekeningen - en een overheidsschuld van net geen 100 procent, die bij onoplettendheid een rentesneeuwbal aan het rollen brengt.

Die kastoestand, een erfenis van jaren uitstelgedrag en non-bestuur, weegt minstens even zwaar op de formatiecrisis als de regionale tegenstellingen, die overigens de financiële ontsporingen mee in de hand werkten. Geen van de partijen die in de formatie worden betrokken, heeft nog maar de aanzet van een project om uit dit budgettaire moeras te geraken. Temeer omdat er geen begrotingsremedie bestaat die bij zowel de Waalse als de Vlaamse problemen past.

Er wordt verzekerd dat het puur toeval is dat de Nationale Bank van België uitgerekend nu in haar jongste jaarverslag de gebruikelijke regionale cijfertabellen achterwege liet. Wie wil, kan ze intussen raadplegen op de NBB-webstek. Die regionale statistieken interesseren ook de diensten van de EU. Ze werden jaren geleden ondanks intern verzet toch in het verslag opgenomen op aandringen van twee leden van het directiecomité: Norbert De Batselier en Marcia De Wachter. Terecht, want die cijfers geven een juister inzicht in de economische verhoudingen tussen het noorden en het zuiden van het land. Ze worden helaas te weinig geconsulteerd in politieke kringen.

Vooral de werkloosheidscijfers geven steeds weer aan dat de kloof tussen Vlaanderen (3,4 %) aan de ene kant en Wallonië (7,1 %) en Brussel (13 %) aan de andere kant maar niet gedicht raakt. Integendeel, de economische kloof wordt groter volgens de Nationale Bank. Een ander veelzeggende vaststelling, waar NBB-gouverneur Pierre Wunsch zelf de vinger op legde, is dat liefst 70 procent van de banen in Wallonië in de non-profit zit. Ook dat is een pak hoger dan in Vlaanderen. De hogere werkloosheid en de buitenmaatse overheidstewerkstelling veroorzaken mee de ernstige begrotingsproblemen die het Waals en het Brussels Gewest maar niet onder controle krijgen. De Franse Gemeenschap, die nu al kreunt onder de schulden, moet dringend 1,2 miljard zien te vinden om haar scholenpatrimonium te onderhouden. Zonder nieuwe middelen dreigt het Franse gemeenschapsonderwijs binnen tien jaar zowat vier op de tien klaslokalen te moeten sluiten wegens verkrotting of asbest.

Al die problemen houden de studiediensten van de Waalse vakbonden bezig. Maar voor hen is de toekomst van de ondergefinancierde sociale zekerheid en de vraag wie dat allemaal gaat betalen belangrijker dan de politieke stand van het land, waar de aanslepende formatiecrisis om lijkt te draaien. Al leeft ook bij hen de oprechte vrees dat de traditionele partijen vooral in Vlaanderen, tot nu toe de medebehoeders van het sociaal systeem, electoraal worden weggevaagd. De gang van de formatie wakkert die ongerustheid nog aan.

Bezigheidstherapeuten

Kennelijk ging de regeringsformatie de koning iets te snel. Volgens sommigen heeft hij de handrem aangetrokken, terwijl de formatie na ruim acht maanden nog moet beginnen. De koning stuurt nu de voorzitters van de Kamer en de Senaat, Patrick Dewael en Sabine Laruelle, uit als bezigheidstherapeuten om de krokusvakantie door te komen.

Tot nog toe hebben de partijen als prijsvechters voor de spiegel zichzelf en hun eigen schijnstoten staan observeren. Federale ambtenaren lopen de hondenwacht en meten de kostprijs en de constitutionele schade van de crisis op. De enige partij die tot nog toe iets over de eigen plannen prijsgaf, was de PS met de nota van voorzitter en informateur Paul Magnette. Maar arbeidseconoom en opiniekneder Stijn Baert zette die nota prompt weg als ‘een pest voor Vlaanderen’, wegens niet te rijmen met het Vlaamse regeerakkoord. Zijn collega-econoom Ive Marx vroeg zich dan weer af wie dat allemaal zou betalen. Wat de andere partijen betrokken bij de formatie meteen ontsloeg van de noodzaak om eigen voorstellen te formuleren. We weten nog altijd niet wat precies hun beleidsambities zijn. Ze komen niet veel verder dan gebakkenluchtpraatjes over hun diepe bezorgdheid over de toekomst van het land, een land dat sommige partijen decennialang mee hebben bestuurd.

Ook de sp.a zet zich niet voluit achter Magnettes nota. De Vlaamse socialisten stellen zich behoedzaam op en lanceren vage promoklap via de sociale media. Niettemin hebben zij duidelijk ingepraat op Magnette, zodat die gas terugnam. Volgens de Vlaamse sociaaldemocraten had de PS-voorzitter te fors ingehakt op de poging van koninklijk missionaris Koen Geens (CD&V) om alsnog een coalitie met de N-VA en de PS te lanceren. Het resultaat van Magnettes verbale krachtpatserij was een verstrakking van CD&V, die als niet wordt opgelet uiteindelijk over de afloop van de formatie zal beslissen.

Ondertussen loopt de druk op. Vooral de recente oproep van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) om een verdere stijging van het begrotingstekort te voorkomen, valt niet lang meer te negeren. Ook al omdat die spoort met de bezorgdheid van de Europese Commissie, die woensdag haar rapport over België presenteert.

Het gebeurde in het verleden wel vaker dat het IMF de Belgische begrotingsagenda bepaalde. De devaluatie van 1982 werd finaal door het IMF geforceerd, nadat premier Wilfried Martens naar Washington was gesommeerd om er zijn marsorders te ontvangen.
Devalueren kan niet meer, daar heeft de euro voor gezorgd. Een interne devaluatie is wel mogelijk. Daarom moet ook tot grote ergernis van de vakbonden de wet op de concurrentiekracht worden aangehouden. Bovendien dringt het IMF aan op een drastische vermindering van de uitgaven om een begrotingsevenwicht tegen 2024 af te dwingen. Wat neerkomt op een doortastende hervorming van de sociale zekerheid door een verdere koppeling van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting en een beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen. Over de sociale gevolgen van de klimaattransitie wordt voorlopig gezwegen.

De uitvoering van de IMF-agenda is onverteerbaar voor de PS en haar militante zuil. Die achterban dringt aan op een snelle retour du coeur, waarvoor vandaag weinig of geen ruimte is. De PS-top beseft dat. Er blijft dus weinig anders over dan de vlucht vooruit in de vorm van nieuwe verkiezingen. De bollebozen van het Instituut Emile Vandervelde, het studiecentrum van de partij, hebben zo te horen hun instructies gekregen en bereiden een stembusslag voor. Een PS-veteraan herinnerde aan de laatste woorden van Madame du Barry, de maîtresse van Louis XV, staande voor de guillotine: ‘Nog een moment, meneer de beul.’

Nog een moment, beste kiezer.