De EU moet onze welvaart beter vrijwaren

We zijn brutaal ontwaakt in een andere wereld. Aan 30 jaar globalisering is een einde gekomen, er is minstens een deglobalisering. De wereld fragmenteert en valt uiteen in blokken, zowel economisch als militair en monetair.

Voorbij is de illusie van het einde der geschiedenis. De vrije, maar op regels gebaseerde handel - onze levenslijn - komt onder druk en daarmee ook de broodnodige diversificatie van de aanvoerlijnen die nodig zijn om onze open strategische autonomie te vrijwaren.

Welke rol kan of moet de Europese Unie spelen? De EU is een militaire dwerg, maar heeft één grote interne markt, is de tweede grootste economie en heeft het grootste globale handelsnetwerk - 46 akkoorden met 78 partners. Doet de EU genoeg binnen haar grenzen en over haar grenzen heen?

De EU speelt een voortrekkersrol in de modernisering en hervorming van de Wereldhandelsorganisatie, maar ze krijgt die helaas nog niet in beweging. Grote landen, de VS op kop, slepen met de voeten.

Inzake handelsverdragen is het beleid van deze Commissie teleurstellend. Tot nu toe is alleen dat met Vietnam geratificeerd. Daarnaast is er een akkoord met Nieuw-Zeeland en komt er eindelijk schot in de akkoorden met Chili, Mexico en in het economisch partnerschapsakkoord met Kenia. Akkoorden met Australië, Mercosur en India laten op zich wachten.

China

Dat ontbreken van nieuwe handelsakkoorden is nefast. We hebben niet alleen meer uitvoer nodig die jobs en welvaart creëert, maar ook veel grotere diversificatie van onze aanvoerlijnen in de huidige onzekere wereld. De EU wil de grootste omslag ooit realiseren, met name in 30 jaar klimaatneutraal worden, en constateert nu dat China dominant is als het op zeldzame aardmetalen, batterijen, enzovoort aankomt. Zo komen we van de regen in de drop met een nieuwe bedreigende afhankelijkheid voor onze digitale transitie en hernieuwbare energie.

Ik pleit voor een sterk(er) partnerschap met de VS. Op de betrekkingen zit ruis. De Inflation Reduction Act (IRA) geeft een ongeziene belasting- en subsidie-impuls aan investeringen in cleantech in de VS. Net als ‘Buy American’ gaat dit de protectionistische toer op.

De VS vragen de EU als hun partner (terecht) te stoppen met het uitvoeren van geavanceerde technologie naar China, wat een negatieve weerslag heeft op hoog geavanceerde bedrijven als IMEC en ASML. Maar de IRA slaat serieuze barsten in dat partnerschap.

Het ‘Brussels effect’ erodeert. Meer dan ooit is dus een ‘trans-Atlantisch effect’ nodig, waarbij we samen met de VS en het VK standaarden zetten. Maar de Europese Commissie blijft eenzijdig regelgeving produceren voor tech, waarin de Unie absoluut geen marktleider is, zoals voor artificiële intelligentie.

De Commissie stelt al haar hoop op de EU-VS-top in oktober, maar de vooruitzichten zijn somber. De EU moet zich assertiever opstellen, zodat de VS het trans-Atlantische partnerschap in alle opzichten honoreert.

De N-VA pleit al jaren voor een EU-competitiviteitsagenda. Vandaag schiet de EU eindelijk wakker. Het is cynisch dat de IRA daarvoor nodig was. De EU komt met een reeks maatregelen: versoepeling van de staatssteun (met alle negatieve gevolgen van dien voor kleine lidstaten met minder diepe zakken), de Net Zero Industry Act, de Critical Raw Materials Act en een Soevereiniteitsfonds.

Sommige maatregelen zijn goed, maar komen te laat. Andere zijn niet goed.

Ondertussen houdt de inflatie aan, stapelen zich - voor het eerst - immense Europese schulden op en dreigen nog nieuwe EU-belastingen, terwijl essentiële hervormingen uitblijven. De Vivaldi-regering gaat daar gedwee in mee. 

Competitiviteitsdeal

De Green Deal had van meet af aan moeten samengaan met een competitiviteitsdeal, met volgende maatregelen.

1. Eindelijk de interne markt voltooien. We hebben onlangs 30 jaar interne markt gevierd. Die creëerde 56 miljoen jobs en 9 procent groei. Een voltooiing van de markt (energie, kapitaal, transport en digitale markt) zou nog eens 12 procent groei van het bbp opleveren. Dat alles met een betere handhaving, in het bijzonder van de vrije levering van diensten.

2. Meer vertrouwen, veel minder regeldruk. De effectmeting op maat van lidstaten en deelstaten. Vlaanderen is Roemenië niet. Ruimte om te experimenteren, dat nu eindelijk na ons aandringen een eerste aanzet krijgt.

3. Snellere vergunningen voor alle investeringen, niet alleen voor die in het kader van de Green Deal.

4. Ondubbelzinnige erkenning door de EU dat kernenergie onontbeerlijk is voor de decarbonisatie en energiezekerheid.

5. Een shift in het budget. Twee derde van het Europees budget gaat nog altijd naar cohesie en landbouw. Dat laatste zonder dat de boer er beter van wordt. De focus moet liggen op onderzoek en ontwikkeling, innovatieve investeringen en grensoverschrijdende infrastructuur. We hebben nood aan een budget van de 21ste eeuw.