Stakende spoorbonden voeren verkeerde strijd

Treinreizigers in België krijgen sinds zondagavond nog maar eens een staking te verwerken. Deze keer is het aan de kleine vakbond Metisp-Protect, een afsplitsing van de Franstalige socialistische overheidsvakbond CGSP, om er het blok op te leggen. Net als de andere bonden pikt Metisp-Protect het niet dat de regering-De Wever raakt aan de voordelige statuten voor spoorpersoneel en dat ze stapsgewijs de pensioenleeftijd voor NMBS-personeel wil opschroeven. Die bedraagt voor een deel ervan 55 jaar en moet vanaf 1 januari 2027 elk jaar met één jaar stijgen.

Metisp-Protect heeft naar eigen zeggen 1.600 leden. Maar bij de NMBS, die het monopolie heeft over personenvervoer over het spoor in België, kan één kleine vakbond voor veel ellende zorgen. Naar verwachting zal de eerste dagen maar een derde van de IC-treinen uitrijden, regionale verbindingen zullen het nog zwaarder te verduren krijgen.

De acties lopen één week lang, tot net voor de volgende algemene stakingsdag in België op 31 maart.  Ook daarna is het nog niet voorbij, want de grootste spoorbonden ACOD Spoor en ACV-Transcom hebben samen nog 18 stakingsdagen gepland tot en met juli.

De spoorbonden zeggen dat ze aan de kant van de reiziger staan. Maar bij elke actie, een pijniging voor veel pendelaars, valt dat moeilijker uit te leggen. En het was al niet makkelijk bij de start. Welke vakbondsman of -vrouw krijgt zonder met de ogen te knipperen uitgelegd dat hij of zij de hakken in het zand zet tegen een pensioenleeftijd die zelfs mét de hervormingen van de regering-De Wever nog altijd dateert uit een ander tijdperk? Als De Wever de rit uitdoet en er in 2029 mee ophoudt, gaat NMBS-personeel in dat jaar nog altijd op 58 jaar met pensioen. De gemiddelde levensverwachting van de Belg ligt daar al 24 jaar boven.

Niet alleen de reden van de acties wringt, ook de manier waarop ze gevoerd worden. Een kleine bond kan met een paar welgemikte acties bij de NMBS niet alleen het verkeer op het spoor maar in het hele land in de soep doen draaien. Een bovenmaatse impact waarvan de bonden zich uiteraard goed bewust zijn.

Reizigers kunnen sinds een aantal jaar wel terugvallen op een alternatieve dienstregeling die ze 24 uur op voorhand kunnen raadplegen, maar volstaat dat? Bij een monopolist als de NMBS lijkt meer tegenmacht gepast: bijvoorbeeld een vastgelegd percentage treinen dat verplicht rijdt op bepaalde lijnen bij stakingen.

De bonden moeten ook beseffen dat ze met elke actie de NMBS verder verzwakken en het draagvlak voor meer concurrentie op het spoor vergroten. Dat is nog een verre gedachte, maar een mogelijke realiteit vanaf 2032. Dan liberaliseert België onder druk van Europa het personenvervoer over het spoor. Het is niet gezegd dat die mogelijke extra concurrentie tot een betere dienstverlening zal leiden. Maar voor veel reizigers wordt langzaam aftellen naar 2032 stilaan het enige perspectief op noemenswaardige beterschap.

De spoorbonden zouden zich moeten bezighouden met dat gevecht van morgen: de NMBS zo goed mogelijk klaarstomen tot een performant, klantgericht en weerbaar overheidsbedrijf dat zijn mannetje kan staan op de dag dat het concurrentie riskeert. Maar in de plaats daarvan staren ze naar hun navel en voeren ze een gevecht uit het verleden voor verworven rechten en privileges die niet meer te verdedigen vallen.

Noot van de redactie: in een eerste versie van dit artikel stond dat het NMBS-personeel op 55 jaar met pensioen gaat. Die regeling geldt maar voor een deel van de werknemers.