Orbans Harari-moment

De Israëlische schrijver Yuval Noah Harari schreef deze maand een essay waarin hij waarschuwde voor de wereld na het coronavirus. Uiteraard is de eerste beweegreden voor de beslissingen van vandaag hun dwingende urgentie. Maar noodtoestanden doen ook iets anders, schrijft Harari: ze versnellen de geschiedenis. Beslissingen die anders pas na jaren van publiek debat zouden worden genomen, vallen nu in enkele uren tijd.

De Hongaarse premier Viktor Orban lijkt de les van Harari helaas begrepen te hebben. Net zoals in België verleende het parlement, waar Orbans partij Fidesz 133 van de 199 zetels heeft, volmachten aan de regering om de crisis te bestrijden. Maar in tegenstelling tot in ons land, staat er geen einddatum op de machtsconcentratie bij de Hongaarse premier. Op 'nepnieuws' over de coronacrisis staat voortaan vijf jaar gevangenisstraf.

Het toont hoe de Europese Unie tijdens in deze versnelling van de geschiedenis haar moment dreigt te missen. De grenzen tussen de EU-landen gaan dicht, ook al is het coronavirus over heel Europa verspreid. Mondmaskers en medisch materiaal werden, zeker in het begin van de crisis, in het eigen land gehouden. België onthield zich maandag bij een stemmig over het vrijmaken van 37 miljard euro Europees geld, omdat de N-VA er niet tegen kan dat het geld naar Wallonië vloeit, dat objectief gemeten nochtans armer is dan Vlaanderen. Ondertussen zijn de Italianen woest omdat de andere EU-landen geen noodfondsen vrijmaken en niet willen dat de EU zélf geld leent op de financiële markten om de crisis te bestrijden.

Lichaamstemperatuur

Tegen die achtergrond grijpt Orban zijn moment. Het toont hoe naast de strijd tegen het dodelijke virus ook een strijd over de globalisering woedt. In de vorm van handelsoorlogen en de brexit was al een gevecht gaande over het terugplooien binnen nationale grenzen. De uitbraak van het coronavirus heeft dat versneld. De VS weigeren de wereld te leiden en China toont hoe je een pandemie kan indijken door burgerlijke vrijheden af te schaffen. Voeg daar de technologische mogelijkheid aan toe om iedereen op de smartphone te volgen - tot niet alleen de whereabouts maar in theorie zelfs de lichaamstemperatuur - en de inzet wordt duidelijk.

De Europese Unie moet snel rechtkrabbelen. Ze moet aantonen dat tegen deze pandemie ook een antwoord mogelijk is dat is gebaseerd op burgerzin, op vertrouwen in een overheid die test en verzorgt, op experts die zich op wetenschap baseren en op een pers die het publiek debat voert en voedt. Daarbij hoort een regering die na de coronavolmachten bij verkiezingen kan worden beloond als ze deze crisis goed bemeesterde, en kan worden weggestemd als ze flaterde.