Broze democratie

De Spaanse premier Mariano Rajoy gebruikte artikel 155 in de meest ruime zin: het afzetten van de Catalaanse regering, de volledige overname van het dagelijks bestuur én de dreiging dat de Catalaanse politici die opstandig zijn 30 jaar cel staat te wachten. Het is uiteraard het cumulatiepunt van een onverbiddelijke logica.

De Catalaanse premier Carles Puigdemont volgt even strikt zijn logica en gaat het Catalaans parlement samenroepen om over artikel 155 te discussiëren. Dat is ongetwijfeld een opstapje naar het eenzijdig uitroepen van de onafhankelijkheid.

Daarmee bereikt het Catalaanse conflict een ongezien niveau, zeker binnen de Europese Unie. En met het opbod lijken ook alle uitwegen stilaan maar zeker te worden afgesloten.

De vraag is alleen maar hoe hard Madrid zal durven toeslaan. Want met artikel 155 is de Spaanse regering wel op een glijdend pad terechtgekomen. Vermits de autoriteit niet erkend wordt in Barcelona, rest alleen repressie.

Dat geeft de Catalaanse tegenstanders dan weer alle argumenten om te verwijzen naar de dictatuur van generaal Francisco Franco, de man die Catalonië alles ontnam, zelfs het gebruik van het Catalaans. Daarmee wordt wonden die veertig jaar oud zijn, en lang niet geheeld in Catalonië, weer opengereten.

Artikel 155 wordt in Spanje ook wel de 'nucleaire optie' genoemd en dat is het ook. Zodra dat artikel is ingeroepen, is er geen weg terug. Voor geen van beide partijen. En vermits Madrid sterker staat, politiek en economisch, is de winnaar op voorhand bekend.

Alleen is de vraag hoe het nu voort moet als Catalonië volledig onderworpen is. Er komen 'binnen de zes maanden' verkiezingen, zo luidt het. Zo koopt de Spaanse regering tijd. Eerst was januari vooruitgeschoven, maar de tijdshorizon is al opgeschoven. Dat is geen goed teken.

Voor de Spaanse politiek is het een hachelijke zaak. Concreet zal het de Partido Popular (PP) van Rajoy zijn die het bestuur van Catalonië overneemt. In Madrid leidt Rajoy al een minderheidskabinet, maar de PP in Catalonië haalde bij de laatste regionale verkiezingen in 2015 nog geen 10 procent van de stemmen.

Dat is op zich al een grote bron van conflict. En de Catalaanse sociaaldemocraten komen in opstand tegen hun nationale partij PSOE omdat die Rajoy steunt bij het gebruik van artikel 155. Elk Spaans bestuur mist dus iedere politieke draagkracht om het Catalaanse huishouden te bestieren.

De Europese Unie krijgt hier mee ook een klap. Europa werpt zich graag op als de grote moraalridder als het over politieke kwesties buiten de grenzen gaat. Het is nu muisstil. Rajoy kreeg een vrijgeleide op de Europese top, politieke dialoog was plots geen Europese prioriteit meer. Het zal de populariteit van de Europese instellingen en de Unie zeker niet ten goede komen.

Het ergste aan artikel 155 is dat iedere onderhandeling over de toekomst van Catalonië onmogelijk is geworden in deze omstandigheden. De Catalanen hebben het protest tot nu toe geweldloos gehouden. Er was alleen brutale Spaanse repressie, gesteund door de Europese Unie overigens, tijdens het referendum van 1 oktober.

Hoelang het Catalaanse conflict nog geweldloos kan blijven, is echter een open vraag. Vermoedelijk niet lang meer. Op deze manier kweekt Spanje ook in recordtempo politieke martelaren en dat zal iedere onderhandeling verder bemoeilijken.

De enige uitweg uit dit conflict zijn politieke onderhandelingen. Maar wie kan die nog afdwingen? Catalonië alvast niet, Spanje wil niet en Europa kijkt weg. De Spaanse democratie is heel erg broos geworden.