Weer of geen weer

Om te weten wat voor weer we de volgende dagen en zelfs weken mogen verwachten, volstaat doorgaans een blik op de smartphone. Vroeger was dat anders. De weersvoorspellingen - ondanks Armand Pien - waren nog niet zo accuraat. In de meeste huizen waar ik als kind kwam, hing een barometer. Ook voor mijn vader maakte de barometer deel uit van een dagelijks ritueel. Hij wist dan te vertellen of mijn zussen en ik al dan niet met de fiets naar school konden.

Soms gaf mijn vader een lichte tik op het instrument om het tot een betere voorspelling aan te porren. Toen ik de voorbije zomer in Zwitserland met vakantie was, zag ik tijdens wandelingen in bergdorpjes tot mijn verbazing barometers opduiken in het straatbeeld. De publieke barometer als leidraad voor de plaatselijke gemeenschap, in Zwitserland is het geen anachronisme.

Voorschrijven wat we moeten dragen, lijkt alvast een stuk makkelijker dan voorspellen hoe we ons moeten gedragen. Dat is precies wat vanaf vrijdag de coronabarometer moet doen. Ik vrees dat we er geen tik kunnen op geven om hem naar geel te dwingen. Maar dat de barometer ons meer zekerheid geeft - zon, regen of storm - is op zich een goede zaak.

‘Als de politieke discussie iets duidelijk maakt, is het vooral de drang naar voorspelbaarheid en zekerheid’, schreef Bart Haeck vorige week in deze krant. ‘Net zoals een klassieke barometer via de luchtdruk voorspelt welk weer op komst is, zou de coronabarometer feilloos moeten aangeven welke maatregelen in de strijd tegen de pandemie op komst zijn.’

Maar Haeck en andere commentatoren waarschuwen dat we niet alle heil van de tool mogen verwachten. Crisismanagement zal nodig blijven. Het virus is nu eenmaal wispelturig en ons gedrag laat zich steeds minder in een keurslijf dwingen.   

Anticycloon

Misschien daarom dat nogal wat mensen - gelukkig een minderheid - zich niet willen laten leiden door op wetenschap gebaseerde barometers en meer heil verwachten van pseudowetenschappers en valse profeten. De ravage die de anticycloon zondag in onze hoofdstad heeft aangericht, is daar het gevolg van.

En dan hebben we het nog niet eens over het echte weer gehad en over de nog veel drastischere maatregelen die nodig zijn om de klimaatverandering en een ravage op wereldschaal af te wenden. De barometer over de staat van ons leefmilieu stond al in 1972 op storm. ‘Wat we toen al wisten’ heet toepasselijk het boek van Geert Buelens. Over hoe de Club van Rome 50 jaar geleden tot haar alarmerende rapport ‘Grenzen aan de groei’ kwam, hoe de wereld plots wakker werd geschud, om daarna het rapport snel weer te vergeten.

De mensheid heeft zelf de onstabiele natuur van het antropoceen veroorzaakt. Op de zender Arte zag ik een reportage over boeren in Zambia die zich door klimaatverandering niet meer op de natuur kunnen verlaten om hun oogst te plannen en te voorspellen. Oeroude kennis blijkt plots waardeloos. Laat ons dus de grenzen die zich 50 jaar geleden al helder aftekenden, eindelijk respecteren. En ons verlaten op wat we weten, kennen en kunnen.

Een houvast is de handleiding die de Turkse journaliste en auteur in ballingschap Ece Temelkuran schreef: ‘Together; 10 Choices for a Better Now’. Hoe pakken we de klimaatcatastrofe, de vluchtelingenstromen, de extreme ongelijkheid en tal van andere uitdagingen van onze tijd aan? Voor mij is het alvast duidelijk dat de wetenschap onze gids zal zijn. Maar ik onthoud evenzeer dat we volgens Temelkuran het vertrouwen moeten behouden in onszelf, in elkaar, in de mensheid. In haar 'Brainwash Talk' voor de Nederlandse omroep Human zei ze: ‘We hebben niet alleen vertrouwen nodig, maar andere woorden. Woorden als liefde, samenzijn, vriendschap, aandacht, waardigheid. Het is tijd dat we die woorden gebruiken om onze politiek en onze moraliteit te reanimeren.’