Uw loopbaan is geen omgekeerde fiets

10 miljoen productiejobs blijven vacant omdat mensen de verkeerde vaardigheden hebben. De vierde industriële revolutie kan alleen een succes worden als mensen bestaande vaardigheden ontleren. Die uitspraak komt niet van mij, maar werd getweet door het Wereld Economisch Forum bij de start van de jaarlijkse bijeenkomst in Davos. Als dit de inhoudelijke kwaliteit moet voorstellen van de ‘moeder aller netwerkevents’, dan mag u blij zijn dat u thuisgebleven bent.

Maar Davos is niet alleen. Managementgoeroes en keynotespeakers hebben in ontleren een nieuw speeltje gevonden. Ik ontleed even de geheime trucs van de keynotegoochelaar. Een nieuw hip concept wordt visueel geïntroduceerd, het liefst via een filmpje. Dat dient als metafoor voor een diep inzicht.

Spoiler: er is geen diep inzicht. De keynote spreker blijft wat aan de oppervlakte peddelen. De toeschouwer heeft vaagweg het gevoel dat hij iets belangrijks geleerd heeft. Vooraleer je tijd hebt om dieper na te denken, is er een nieuw filmpje. Hap, slik, hier zijn we, entertain us .

Net als echte goochelaars stelen keynotegoochelaars als de neten van elkaar. Daardoor hebt u grote kans hetzelfde filmpje geregeld terug te zien. Bij ontleren gaat het over een man die een fiets heeft gebouwd waarvan het stuur omgekeerd draait (The Backwards Brain Bicycle). Als hij het stuur naar rechts draait, draait de fiets naar links. Hilariteit, een man valt met de fiets!

Op het podium

De betere keynotes hebben een live performance, waar de truc met de fiets op het podium aanschouwelijk gemaakt wordt. Nog meer hilariteit, een vrijwilliger uit het publiek valt met de fiets! De clou van het filmpje is dat na veel vallen en opstaan de man vlot met de fiets leert rijden. Maar als hij opnieuw met een gewone fiets probeert te rijden, valt hij op zijn gezicht. Door een nieuwe vaardigheid te leren, heeft hij de oude vaardigheid ontleerd. Om de geloofwaardigheid te verhogen, wordt verwezen naar hersenonderzoek. ‘Dat is uw loopbaanuitdaging’, klinkt het gewichtig. Spoiler: dat is het niet.

Knap en lollig filmpje, dat wel. Bij motorische vaardigheden kan een nieuwe routine inderdaad een oude wegdrukken. Toen we verhuisden naar Australië was het een dag of twee opletten dat we met de auto niet aan de rechterkant van de straat reden. Toen we in de kerstperiode opnieuw in België waren, moesten we evengoed opletten dat we niet links reden. Geen ongevallen veroorzaakt, alles lukte best goed.

Wie golft, weet hoe moeilijk het is een verkeerde motorische gewoonte uit de swing te krijgen. Oude vaardigheden vervagen langzaam als je nieuwe zaken leert. En ja, dat is hoe het brein leert. Bij alles wat we doen worden nieuwe hersenverbindingen gelegd, versterkt of na verloop van tijd afgezwakt.

Het punt is: het vervagen van oude vaardigheden en kennis gebeurt op een natuurlijke wijze na verloop van tijd en door nieuwe vaardigheden te leren. Er bestaat niet zoiets als eerst actief ontleren. Als je een nieuwe programmeertaal wil leren, moet je de oude niet eerst ontleren. Als je Engels leert, moet je niet eerst Frans ontleren. Al kan je natuurlijk af en toe vloeken als je een woord in de verkeerde taal gebruikt.

Ons brein is geen computer. De geheugenschijf is niet plots vol waardoor je bestanden eerst moet wissen vooraleer je nieuwe bestanden kunt opslaan. De bedrading van ons brein verlegt zich voortdurend, al is dat eigenlijk ook niet de beste metafoor.

Waarom trek ik zo hard van leer tegen dat ontleren? Omdat het symptomatisch is voor de oppervlakkige manier waarop we denken over de toekomst van werk. We lezen ongefundeerde paniekverhalen over het aantal jobs dat zal verdwijnen en flinterdunne analyses over het soort vaardigheden die belangrijk worden. De commercie rond ‘reskilling’ begint wel op volle toeren te draaien, zonder veel inzicht hoe je vaardigheden eigenlijk kan en moet ontwikkelen.

Ondertussen kan ik u geruststellen. U moet helemaal niets ontleren. Gewoon af en toe iets bijleren zal al moeilijk genoeg zijn.