Het nieuwe mccarthyisme

De Amerikaanse democratie kreeg begin jaren 50 een uppercut. Onder leiding van de Republikeinse senator Joseph McCarthy werd een grootschalige repressie gevoerd tegen vermeende communistische sympathisanten. Onder het mom van nationale veiligheid werden kunstenaars, ambtenaren, wetenschappers en studenten aan de schandpaal genageld, verhoord, ontslagen of uitgesloten van werk. Velen werden nooit aangeklaagd voor enig misdrijf, maar hun carrières en levens werden onherroepelijk beschadigd. Mccarthyisme werd synoniem voor een samenleving die zich uit angst en ideologisch conformisme tegen zichzelf keert.

Die geest is vandaag opnieuw tot leven gewekt. Alleen is het doelwit deze keer niet het communisme, maar eenieder die zich kritisch uitspreekt over het Israëlische militaire optreden in de Levant. Sinds het uitbreken van het geweld in Gaza op 7 oktober 2023 kent het Westen - met name de Verenigde Staten, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk - een ontluisterende terugval in fundamentele vrijheden. Politieke dissidentie wordt opnieuw verward met bedreiging, activisme met extremisme, en kritiek op Israëlisch geweld met antisemitisme.

In de VS zien we een almaar repressiever klimaat op universiteitscampussen. Een uitgelekt document van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken riep consulaire diensten wereldwijd op om socialemedia-accounts van studenten te screenen op uitlatingen die kunnen wijzen op 'sympathie voor terrorisme'. Vreedzame posts over een staakt-het-vuren of kritiek op het Israëlische optreden volstaan om een visum in te trekken.

Meer dan 300 buitenlandse studenten zijn inmiddels getroffen. Rumeysa Ozturk, een Turkse studente aan Tufts University in de staat Massachusetts, werd door gemaskerde agenten opgepakt nadat ze mee een opiniestuk had ondertekend dat opriep tot het beëindigen van het geweld in Gaza. Haar visum werd ingetrokken en in afwachting van haar deportatie werd ze opgesloten in een detentiecentrum voor illegale asielzoekers.

Aan Columbia University werden meerdere studenten gearresteerd en in vreemdelingendetentie geplaatst. Yunseo Chung, een Koreaanse met een greencard, werd geviseerd door migratiediensten hoewel ze sinds haar kindertijd legaal in de VS verblijft. De Palestijnse activist Mahmoud Khalil werd in april gearresteerd op de campus, enkel en alleen wegens zijn rol in pro-Palestijnse protesten.

Die gevallen passen in een bredere trend van repressie en intimidatie. Aan Columbia, Harvard en UCLA zijn honderden studenten opgepakt of geschorst na deelname aan demonstraties of sit-ins. Op en rond campussen verschijnen trucks met foto’s en namen van studenten, onder titels als 'Harvard’s leading antisemites'. Grote bedrijven, waaronder advocatenkantoren en techfirma’s, verklaren openlijk deze jongeren nooit te zullen aanwerven. In het Congres circuleren wetsvoorstellen die het mogelijk maken buitenlandse studenten automatisch te deporteren op basis van 'antisemitische' uitlatingen, waarbij elke fundamentele kritiek op het Israëlische beleid als zodanig kan worden gekwalificeerd.

Verwijderde accounts en verstoorde hashtags

Europa blijft niet achter. In Frankrijk werd onmiddellijk na 7 oktober een algemeen verbod op pro-Palestijnse demonstraties afgekondigd, wat resulteerde in tientallen arrestaties van mensen die simpelweg een Palestijnse vlag bij zich droegen. In Duitsland werden meerdere pro-Palestijnse betogingen verboden en hardnekkig neergeslagen. In Nederland werd een Palestijnse kunstenaar op de luchthaven geweigerd na deelname aan een vredesmars, zonder formele aanklacht of uitleg.

Daarnaast worden pro-Palestijnse stemmen digitaal systematisch onderdrukt. Human Rights Watch en andere burgerrechtenorganisaties wijzen op grootschalige censuur van posts over Gaza op de platformen van Meta en op X. Verwijderde accounts, verstoorde hashtags, zelfs vooraanstaande journalisten, artiesten en activisten merken shadowbanning - waarbij hun bereik drastisch afneemt - als ze berichten over Palestijnse slachtoffers.

Die praktijken zijn symptomen van een bredere afbraak van het recht op vrije meningsuiting. De westerse democratieën, ooit voorvechters van burgerrechten en academische vrijheid, zijn plots hun eigen fundamentele waarden vergeten. De analogie met mccarthyisme is niet louter retorisch. We zien een gecoördineerde poging om kritische stemmen de mond te snoeren. De vrije meningsuiting staat op haar zwakste punt sinds het mccarthyisme van de jaren 50. Maar deze keer blijven de zelfverklaarde verdedigers van dat recht oorverdovend stil. Het nieuwe mccarthyisme is gevaarlijker dan haar voorganger. Dat moet iedereen zorgen baren, ook wie niet wakker ligt van het oorlogsgeweld in Gaza.