Het Kraaienest | Maak van België wereldtop in innovatie

In de afgelopen maanden was het verontrustend economisch nieuws troef: het regende faillissementen, herstructureringen en geschrapte investeringen, vooral in de energie-intensieve industrie. Ondertussen staat het thema hoog op de beleidsagenda, maar het blijft wachten op concrete maatregelen. Tegen die achtergrond lijkt het geen slecht idee om eens stil te staan bij een van de grootste beleidssuccessen van de voorbije decennia in ons land: onze inspanningen op het vlak van onderzoek en ontwikkeling (O&O).

Midden jaren 90 was België op dat vlak een Europese middenmoter. De totale Belgische uitgaven voor O&O bedroegen toen 1,65 procent van het bruto binnenlands product (bbp), net in de Europese top tien. Vandaag is dat verdubbeld naar 3,3 procent van het bbp, waarmee ons land op de tweede plaats staat in Europa.

Die sterke focus op onderzoek en ontwikkeling was het resultaat van een bewuste beleidskeuze waarbij overheden en kennisinstellingen hun onderzoeksuitgaven opvoerden van 0,45 procent van het bbp in 1995 naar 0,85 procent vandaag. Daarnaast nam de overheid ook maatregelen om O&O in de private sector te ondersteunen. Tegen die achtergrond gingen vooral bedrijven een pak meer investeren in onderzoek: hun uitgaven stegen van 1,2 procent naar 2,5 procent van het bbp, veruit de sterkste stijging in Europa in die periode. Vandaag is 70 procent van de Belgische bedrijven bezig met een of andere vorm van innovatie, het hoogste aandeel van alle landen in Europa.

Die aandacht voor O&O is een van de belangrijke troeven van onze economie, en een krachtig instrument voor toekomstige welvaartscreatie. Dat impliceert dat we er nog veel meer op moeten inzetten. In landen als Zuid-Korea en Israël, die op het vlak van innovatie aan de wereldtop staan, gaan de O&O-uitgaven richting 5 procent van het bbp.

De afbouw van de overheidssteun voor innovatie, een voorstel dat recent op tafel lag, zal uiteraard niet helpen om naar die wereldtop te evolueren. Integendeel, onze overheden moeten zo snel mogelijk de al lang vooropgestelde doelstelling halen 1 procent van het bbp te spenderen aan onderzoek en ontwikkeling. Met de historische multiplicator voor de private sector kan dat onze totale O&O-uitgaven richting 4 procent duwen.

Minstens een deel van die extra inspanningen past in het kader van de noodzakelijke verhoging van de defensie-uitgaven. Vooral de VS hebben een lang trackrecord van innovatie binnen defensie die zich vervolgens vertaalt in de private sector. Verder succes op het vlak van innovatie vereist ook een strategie om de industrie hier te houden. Sinds 2010 gebeurde 55 procent van de bedrijfsuitgaven voor O&O in de industrie.

België is dan wel top in O&O, maar in de vertaling ervan naar economische activiteit zijn we minder sterk. De komende jaren moet het beleid dan ook meer de klemtoon leggen op de valorisatie, of het vermarkten, van het onderzoek. Dat vereist vooral een veel beter ondernemingsklimaat met minder barrières die ondernemen afremmen. Op die manier kunnen we de resultaten van ons O&O-succesverhaal beter capteren. Dat zou een krachtig signaal zijn dat ingaat tegen de huidige stroom van slecht nieuws. Op dat vlak ligt er voor onze economie nog veel potentieel.