Hernieuwbare energie zal het klimaat niet redden

Op het eerst gezicht is het een beeld van de kolkende zee aan de kust. Bij nader toezien zie je de wegwijzers van de snelweg, die nu veranderd is in een open zee. De gevolgen van Harvey in Houston zijn hallucinant en het is de derde ‘eens in de 500 jaar storm’ in de regio in drie jaar tijd. En terwijl we dit schrijven, wordt Irma verhoogd tot een orkaan van niveau 3, die ook op weg is naar de Amerikaanse kust. Dat tezelfdertijd gelijkaardige watersnood in Azië heerst en dat een dorp in de Zwitserse Alpen van de kaart werd geveegd door het smelten van de permafrost kreeg minder aandacht. Al die fenomenen zijn niet nieuw, maar ze worden sterker en frequenter door de klimaatwijziging. En het ergste moet nog komen.

In de jaarlijkse wereldwijde rondvraag bij jongeren van het Wereld Economisch Forum werd ‘klimaatwijziging en algemene vernietiging van de natuur’ voor het derde jaar op rij aangeduid als de grootste bezorgdheid. Dat is helemaal terecht als je kijkt naar de snelle vernietiging van het tropische regenwoud, de vervuiling van de oceanen, zoals de ‘plastic soup’ en de wereldwijde luchtvervuiling (in het bijzonder in China).

Merk op dat het over meer gaat dan ‘CO2’ en broeikasgassen. Er is een algemeen probleem van milieu-instabiliteit. De aarde zal dat overleven, maar voor de mens en in het bijzonder de mens in dichtbevolkte gebieden zal dat verstrekkende gevolgen hebben. Slechts eenmaal is de wereld erin geslaagd snel en adequaat in te grijpen bij een dergelijke ontsporing. Dat was met het ‘gat in de ozonlaag’. Dat werd veroorzaakt door drijfgassen. Regelgeving legde die aan banden.

Maar het huidige probleem is veel groter en diverser. De aarde is een blauwe planeet, en water heeft tot nu toe klimaateffecten vertraagd. Maar dat heeft eveneens tot gevolg dat zodra het kantelpunt overschreden is, effecten lang doorwerken en kettingeffecten veroorzaken. De opwarming van het water op onze planeet gebeurde langzaam, maar begint zich nu door te zetten via smelten van ijskappen en permafrost, die op hun beurt broeikasgassen in de grond tegenhielden die nu zullen loskomen. Die broeikasgassen breken ook niet snel af, en daardoor duurt het erg lang om het effect af te remmen, laat staan het om te keren.

De westerse wereld heeft met klimaatakkoorden zoals dat van Parijs de bevolking wijsgemaakt dat dat probleem wordt opgelost. Niets is minder waar. Als de akkoorden al uitgevoerd zouden worden (wat Amerikaans president Donald Trump intussen niet meer doet), dan zou de uitstoot van broeikasgassen stabiliseren tot 2030. Maar dat is niet genoeg om klimaatwijziging te stoppen of om te buigen (zie grafiek). Het hoerageroep over Parijs is daarom onbegrijpelijk. Vooral omdat maatregelen om het internationaal transport - een van de grootste vervuilers en de aanstoker van nutteloze globale verplaatsingen - aan banden te leggen zelfs niet werden besproken.

Een wereldwijde CO2-taks had ook een optie kunnen zijn, en een belangrijke stimulans voor technologische innovatie en versnelde doorbraaktechnologieën. Parijs sust het westerse geweten, alsof hernieuwbare energie, elektrische wagens en zelfkastijding van Europese bedrijven en gezinnen de wereld gaan redden. Versta me niet verkeerd, ik vind hernieuwbare energie en cleane auto’s fantastisch, maar ik geloof niet dat ze de wereld zullen redden. Zeker niet als tegelijkertijd nucleaire energie zou worden afgeschaft om weer andere, niet-onterechte, milieuredenen.

Ross Koningstein and David Fork zijn twee ingenieurs die voor Google op het project ‘RE<C’ werkten. Het doel was de kostprijs van hernieuwbare energie drastisch onder de kostprijs van elektriciteit uit fossiele bronnen te brengen. De twee zagen echter het nutteloze daarvan in. Niet omdat het niet mogelijk zou zijn de kostprijs te verlagen, maar wel omdat het niets zou veranderen aan de klimaatuitdaging.

In een blogpost legden de wetenschappers uit dat als Google en anderen de omschakeling naar hernieuwbare energie mogelijk zouden maken, de reductie in CO2-uitstoot nooit significant genoeg zou zijn. Ze besluiten: ‘De klimaatverandering proberen te bestrijden louter met de technologie voor hernieuwbare energie die we vandaag kennen, zal niet lukken. We hebben nood aan een fundamenteel andere aanpak.’ Er is een kans om een ramp af te wenden, als de maatschappij de ware grootte van het probleem onder ogen durft te nemen en dat gebruikt om haar prioriteiten te stellen

Gesust geweten

Onze bijziendheid uit zich bijvoorbeeld in het geloof dat een Tesla milieuvriendelijker is dan een hybride wagen. De elektriciteit van de Tesla komt echter uit fossiele en nucleaire energie, slechts een fractie is ‘clean’. De productie van batterijen zuigt energie en ze bevatten toxische ingrediënten. Het fiscaal stimuleren van elektrische wagens is vanuit klimaatoogpunt dus gewoon nonsens, en daarbij ook een geweldig mattheuseffect. De kapitaalkrachtigen kopen zich een geweten, maar vooral een fiscaal vriendelijke wagen. Als Tesla-stichter Elon Musk écht een milieuvriendelijke wagen had willen bouwen, dan had dat geen elektrische sportwagen moeten zijn, maar een tegenhanger van de Fiat 500.

Tesla zal de wereld dus niet redden, en uw zonnepanelen ook niet. Het zijn druppels op een hete aarde. We zullen die druppels nodig hebben, maar als we het menen met de strijd tegen klimaatwijziging en de vernietiging van de natuur, moeten we veel verder gaan. Een drastische geboortebeperking in Afrika, demografische discipline in Azië, een algemene ‘cradle-to-cradle’-economie, een versnelling in hernieuwbare energie, een nieuwe generatie cleane kernenergie en wereldwijde CO2-taksen zouden enkel een eerste stap zijn, en stuk voor stuk erg moeilijke discussies. Die topics nog maar durven vooruit te schuiven is in het huidige politieke struisvogelklimaat geen sinecure.

We zullen echter moeten rekenen op een technologische doorbraak die even spectaculair is als het internet of de stoommachine. Een nieuwe energiebron of klimaatmanagement en afbraak van CO2 in de atmosfeer door menselijk vernuft bijvoorbeeld. Allemaal niet onmogelijk, maar vertraagd door de illusie van het akkoord van Parijs dat we er al zijn. Er zullen nog veel Harveys volgen, ook in onze contreien, vooraleer de kikkers beseffen dat ze uit de pan moeten springen.