Groen extremisme redt de aarde niet

Het Amerikaanse Time Magazine heeft de klimaatactiviste Greta Thunberg uitgeroepen tot Persoon van het Jaar. Ze is de jongste ooit met die titel. Maar de hoofdvogel als de brutaalste klimaatactivist schoot Roger Hallam af. De oprichter van de beweging Extinction Rebellion noemde dit jaar de Holocaust ‘juist wat dikke shit in de menselijke geschiedenis’. Ook zei hij, en dat raakte wat ondergesneeuwd, dat democratie en het klimaat redden niet samengaan.

Uiteraard waren anderen in de beweging er als de kippen bij om zich te distantiëren van die uitspraken en erop te wijzen dat hij maar een van de vele meningen bij Extinction Rebellion vertolkt. Toch is Hallam niet de eerste, noch de enige die de bedenking over het klimaat en democratie maakt. In de ecologische beweging wordt wel vaker verzucht dat de lakse reactie van politici op de klimaatverandering voor een deel te wijten is aan verkiezingen. Wie om de zoveel jaar moet hopen genoeg stemmen te halen, hoedt zich voor doortastende maatregelen die fors ingrijpen in de mobiliteit, de consumptie, wonen en de hobby’s van zijn kiespubliek.

Meer dan eens wordt in dezelfde hoek verwezen naar China als gidsland. Het kan opmerkelijke cijfers voorleggen voor het halen van klimaatdoelstellingen. Toch voelt die verwijzing vreemd aan. In de eerste plaats vanwege het gebrek aan kritische zin. Als een land geleid door de bonzen van een enkele partij zulke hoeraberichten uitstuurt, past daar enig onderzoek bij.

Bovendien past Peking een bijzonder strikte censuur toe voor de eigen bevolking. Dankzij de FireWall zijn de Chinezen zowat de enigen ter wereld die de iconische foto niet herkennen van de man die in zijn eentje een rij tanks tegenhield op het Tiananmenplein. De bloedige onderdrukking van het studentenprotest op het plein heeft officieel dan ook nooit plaatsgevonden.

Het Chinese regime heeft er ook geen enkel probleem mee om miljoenen van zijn Oeigoerse onderdanen op te sluiten in concentratiekampen. Het islamitische deel van de bevolking moet worden heropgevoed. Ook de reacties op het protest in Hongkong en de decennialange bezetting van Tibet zijn niet bepaald voorbeelden om te volgen.

De vraag is voorts wat figuren als Roger Hallam verwachten van een ‘groen en verlicht despotisme’. Het blijft bij vage verklaringen over een ‘regering van technocraten’ met ‘verregaande bevoegdheden’ om ‘noodzakelijke maatregelen door te drukken’. Nergens lees je hoe die regering haar beleid zal afdwingen. Dwang zal er zeker aan te pas komen. Mensen zijn over het algemeen niet zomaar bereid comfort, (schijnbaar) verworven rechten en zelfs luxe vrijwillig op te geven. Komt er dan een klimaatpolitie? Een gedwongen heropvoeding van andersdenkenden? Censuur? ‘Het wordt stilaan tijd dat klimaatontkenning een misdrijf wordt’, tweette Ingrid Pira (Groen) onlangs nog, al verwijderde ze het bericht later omdat het ‘te kort door de bocht was’.

Klinkt dat allemaal een beetje kort door de bocht? Eind 18de eeuw hadden Pruisen en Rusland elk een verlicht heerser. Enkele decennia later behoorden ze tot de ergste autocratische regimes in Europa. Zo snel kan het dus gaan in een staatsvorm waarin de mate van persoonlijke vrijheid afhangt van de despoot die op dat moment de macht uitoefent.

Wie vreest voor een onherroepelijke ecocide in amper een halve generatie verliest uiteraard al eens het perspectief uit het oog. Maar despotisme, hoe ‘verlicht’ en goedbedoelend ook, kan nooit een oplossing zijn.

Democratie is lastig. Zeker in deze tijden van fake news, populisme en nauwelijks gecontroleerde sociale media. We kunnen sleutelen aan modaliteiten en procedures, maar de kern moet het georganiseerde meningsverschil blijven. Het is binnen die krijtlijnen dat ook de ecologische beweging haar grote gelijk moet proberen te halen en niet met radicalisering. Met groen extremisme is de aarde geenszins gered.