Blinddoek voor het geweten

Layla, Lili en Lola zijn niet alleen lekker bekkende namen, die ook in benevelde staat fijn zingen. Het zijn ook liedjes die zo controversieel waren dat het publiek ertegen moest worden beschermd.

'Lili' werd verbannen van de Duitse radio in de Tweede Wereldoorlog, vanwege het jodenvriendimago van Lale Andersen. 'Lola' van The Kinks werd geboycot op Amerikaanse radiostations vanwege de transgender hoofdpersoon.

En 'Layla' (van DJ Robin & Schürze) is de grootste Duitse partyhit van deze zomer. Het lied gaat over een ‘lekkere hoerenmadam’ genaamd Layla, met een seksistische tekst die Layla reduceert tot object. Een typische ‘Ballermann-hit': nauwelijks tekst, stampende beats en een refrein dat in de biertent iedereen meezingt. De vraag of 'Layla' wel of niet mag worden gedraaid op party’s en op de radio is op dit moment de welkome afleiding van alle andere zorgen. Het is ook de trend van deze tijd.

Veel controversiële hits gingen 'Layla', naast alle allitererende, voor. Zo was er publieke verontwaardiging over 'Geschwisterliebe' en ook het daaropvolgende 'Claudia hat nen Schäferhund' van mijn favoriete band Die Ärzte, die - bewust - de grenzen van het zegbare opzocht. De band mag het lied nog altijd niet live spelen en laat daarom het publiek de tekst zingen.

Een ander beroemd voorbeeld is 'Jeanny', waarin Falco een pedofiele moordenaar zou verheerlijken. En in 2018 was er grote beroering bij de uitreiking van de Bambi’s, de grootste entertainmentprijs van Duitsland, toen Farid Bang en Kollegah een prijs kregen voor een rap met antisemitische teksten.

De verontwaardiging is vooral in historisch perspectief altijd interessant en komt meestal lukraak op. Zo gaat de grote hit uit 1981 van de Spider Murphy Gang, 'Skandal im Sperrbezirk', ook over een ‘hoerenmadam’, Rosie, die in de rosse buurt van München werkt. Verder werd daaraan toen geen woord vuil gemaakt.

De grenzen van wat gezegd en niet gezegd mag worden, veranderen in de tijd. De verdediging ervan ook. Een maand geleden gelastte de Humboldt Universiteit onder druk van rechtenstudenten een lezing af. De voordracht was van een biologieprofessor, over het thema dat er biologisch slechts twee geslachten zouden zijn. De rector gaf zonder slag of stoot toe aan de druk, naar eigen zeggen om veiligheidsredenen.

Net als in de Verenigde Staten woedt in Duitsland de discussie over grondrechten, in dit geval de spanning tussen het verbod op discriminatie, het recht op vrije meningsuiting en de mogelijkheid van een maatschappelijke boycot. De discussie over een zomerhitje geeft aan dat na jaren van het oprekken van de grenzen door de partij AfD en rappers in de ene richting de trend nu richting beperkingen opleggen gaat.

Duitsland staat voor een veelvoudige crisis en verwacht een angstaanjagende herfst met energietekorten, hoge inflatie, te weinig water in de rivieren, aanvoerproblemen en een voortdurende oorlog in Oekraïne. Kortom, een recessie en een nog grotere urgentie om het economisch model te wijzigen. De enormiteit van dat alles is te confronterend, waardoor de verleiding groot is te focussen op een gemakkelijker hanteerbaar onderwerp.

Duitslands beroemdste schrijver Goethe zei: ‘Het woord verwondt gemakkelijker dan het geneest.’ Passender is wellicht de uitspraak van de Vlaamse dichter Georges van Acker: ‘Censuur is de blinddoek voor het geweten.’