Ik heb vertrouwen in het gezond verstand van Bruno Tobback en geloof zijn intentie

Door Ignace Van Doorselaere, CEO van lingeriegroep Van de Velde.

Kunnen we de maatschappij stoelen op ‘performance ethics?’. Performantie ten voordele van een klant, een collega, een aandeelhouder, een leerling, een patiënt, een burger? Je best doen én willen dat het daardoor beter wordt voor die ander: iets toevoegen. Gedreven vanuit goesting en zelfvoldoening. Elk vanuit zijn of haar job.

Is dit een sprookje? Een moraal ontwikkelen waarbij het ‘onfair’ is - ‘onethisch’ weegt zo zwaar - om een klant niet goed te bedienen, een leerling niet te begeesteren voor een vak, een medewerker niet goed te coachen? Een burger niet snel te helpen met een administratieve vraag, een trein niet op tijd te laten rijden? Een moraal waarin iemand die het beter doet ook beter beloond wordt, en iemand die er niet voor gaat zijn plaats eigenlijk niet verdient? De economische waarde van de mens hangt in hoge mate af van zijn inzet, betrokkenheid en resultaat.

Wederzijdse plicht

Een bedrijf heeft de plicht de omstandigheden te creëren waarin mensen voluit kunnen gaan: duidelijkheid verschaffen, ruimte en flexibiliteit geven, correct betalen, kansen bieden tot verbetering en groei. Ook de mensen hebben de plicht voluit te gaan, binnen hun mogelijkheden. Die wederzijdse plicht is een ongeschreven contract voor groei, gebaseerd op productkwaliteit, klantentevredenheid, gedrevenheid en goesting. Het heet bedrijfscultuur. Het overstijgt leeftijd, ras, geslacht en intellectuele capaciteit. Het stelt niet alleen de vraag of we samen de wedstrijd gewonnen hebben (performance), maar ook of we blij zijn met de manier waarop (ethics).

De juiste systemen en processen helpen cultuur beheersbaarder te maken, handjes en voetjes te geven. Ze moeten de cultuur van ‘performance ethics’ bevestigen en versterken, maar mogen de spirit niet doden. In die cultuur biedt anciënniteit geen extra rechten (leeftijd is geen automatisme voor toegevoegde waarde), worden vaste benoemingen afgeschaft (iemand die onbegeesterd voor de klas staat, verdient geen jobgarantie), en staan flexibele arbeidsstelsels voorop (in een onvoorspelbare wereld moet je moeite doen, ook als het je niet uitkomt).

Die cultuur vervangt hoge ontslagvergoedingen door hoge begeleidingsinspanningen, acht de leraar belangrijker dan de inspecteur en belast het prijzengeld voor de winnaars niet volledig weg (we gunnen het mensen dat ze slagen).

Minimumlonen

In die cultuur moeten minimumlonen bestaan (mensen zijn geen slaven en mogen financieel niet vernederd worden), moet wie minder competentie heeft evenveel kansen krijgen (begeleiding en speciale statuten voor minderbegaafden), moeten bedrijven hun belastingen willen betalen, is onderwijs een basispijler en mag er geen discriminatie bestaan.

Laten we dus systemen in en rond bedrijven bouwen die een performantie-ethiek bevorderen en ‘goesting’ geven.

In theorie is er niet zoveel tegenspraak tussen het solidaire mensbeeld dat Bruno Tobback poneert en dat van de succesvolle onderneming. Beiden stellen de mens centraal. De kernvraag is of ze de mens met goesting willen begeesteren en aanzetten tot beter, dan wel de mens zonder goesting altijd en overal willen beschermen? Dat laatste betreft nooit de mens die ‘niet kan’, maar hij die ‘niet wil’. Ik heb vertrouwen in het gezond verstand van de sp.a-voorzitter en geloof zijn intentie.

Welvaart

Maar in onze goedheid, positivisme en solidariteit moeten we wel blijven presteren. Niet omdat het kapitalisme ons daarvoor beloont, maar omdat het een plicht is naar onze buurman. Niet omdat we een egoïstische maatschappij willen, maar omdat andere landen ons links en rechts inhalen - economische groei is een must - en onze welvaart bedreigen. Er zullen altijd winnaars en verliezers zijn. We hebben geen keuze. Winnen is het enige streefdoel. Ook wie minder kan bijdragen, is gebaat bij economische groei.