Wegkijken van problemen aan Europese buitengrenzen helpt niemand in migratiecrisis

Hoe gaat het intussen met Gary Lineker? Of beter gezegd: met de BBC? De ex-voetballer en populaire tv-presentator bracht de afgelopen week de Britse openbare omroep in een lastig parket. In een tweet ventileerde hij ongezouten zijn mening over het migratiebeleid van de Conservatieve regering. Na door zijn bazen even van het scherm te zijn gehaald, presenteert de best betaalde werknemer van Auntie Beeb dit weekend opnieuw het iconische voetbalprogramma 'Match of the Day'.

De BBC-toplui zijn gezwicht voor de sportredactie - die uit solidariteit met Lineker het werk had neergelegd - nadat ze eerder hun broodheren ter wille wilden zijn. Zo verliest de omroep twee keer: eerst door weggezet te worden als angsthaas voor de huidige machthebbers en vervolgens door op haar stappen terug te keren. Om niet al te veel gezichtsverlies te lijden, bestaat ‘de oplossing’ van het conflict erin dat nog gesleuteld wordt aan nieuwe richtlijnen voor het gebruik van sociale media.

We zouden bijna vergeten waar de oorsprong van de rel ligt: het onlangs aangescherpte migratiebeleid van de Britse regering. Lineker vergeleek de plannen van premier Rishi Sunak met ‘het wrede beleid dat gevoerd werd door Duitsland in de jaren 1930’. Om aandacht te trekken doet een verwijzing naar de nazi’s het altijd goed. En dat geldt zeker in het land waar de heroïsche overwinning in de Tweede Wereldoorlog tot op vandaag een onuitputtelijke bron van nationale trots is.

Bootmigranten op het Kanaal tegenhouden zou inderdaad een absolute nieuwigheid zijn, net zoals de eerdere beslissing om illegale migranten over te vliegen naar het ‘veilige’ Rwanda. Want al geruime tijd kampen de Britten met een sterke toename van het aantal migranten; net het tegendeel van wat de brexitvoorstanders hadden beloofd. Nu ze geen deel meer uitmaken van de Europese Unie proberen ze voluit hun eigen koers te varen.

Onvoldoende

Ook België wordt recentelijk geconfronteerd met een forse stijging, boven op de opvang van Oekraïense vluchtelingen. De federale regering tracht de crisis te bezweren met extra opvangplaatsen, kortere procedures en snellere uitwijzingen, zoals bleek uit het akkoord dat eind vorige week werd gesloten. Die maatregelen zijn om humanitaire en andere redenen, zoals goed bestuur, absoluut nodig. Tegelijk weet iedereen dat ze onvoldoende zijn. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) gaf het zelf met zoveel woorden toe: ‘We gaan dit morgen niet oplossen.’

Net zoals bij de Britten is het kernprobleem het gebrek aan controle over de instroom. Maar omdat België deel uitmaakt van de Schengenzone is voor ons een werkbare oplossing alleen op Europees niveau mogelijk. Want de instroom verloopt niet meer via ‘onze’ buitengrenzen: de internationale trein-, lucht- en zeehavens op Belgische bodem. Die zijn zo goed bewaakt dat transmigranten op weg naar het Verenigd Koninkrijk veel minder dan vroeger de oversteek trachten te maken via ons land. Het probleem situeert zich dus elders in de Schengenzone, met name aan onze ‘echte’ buitengrenzen: de Westelijke Balkan, Turkije en de Middellandse Zee.

Linkse critici vergissen zich als ze zich verzetten tegen het versterken van die buitengrenzen. De controle op de in- en uitstroom binnen een bepaald territorium behoort tot de kerntaken van de overheid. Dat geldt voor het progressieve Canada - daar raak je niet zomaar binnen, maar niemand neemt daar aanstoot aan - net zoals voor de EU. En die controle vraagt middelen en handhaving. Prikkeldraad, camera’s en grenswachters zijn blijkbaar geen probleem in het treinstation van Brussel-Zuid, de luchthaven van Zaventem of de haven van Zeebrugge, maar o wee als Europees geld zou gaan naar een ‘hek’ aan de Bulgaars-Turkse grens.

Dat er geregeld illegale pushbacks plaatsvinden zou net een reden moeten zijn om de controle in Europese handen te nemen, in ruil voor financiering vanuit West-Europa. Door weg te kijken van de problemen aan de buitengrenzen van de Schengenzone is niemand gebaat: niet de migranten, niet de lokale overheden en evenmin de aankomstlanden zoals België.

Krappe arbeidsmarkt

De rechtse critici vergissen zich eveneens als ze alleen heil verwachten van sterkere buitengrenzen. ‘Fort Europa’ heeft nood aan een georganiseerd en gecontroleerd systeem van grootschalige arbeidsmigratie. De initiatieven die nu al bestaan, bijvoorbeeld voor circulaire migratie - waarbij men af en toe weer teruggaat naar de plek waar men vandaan kwam -, moeten verfijnd, bijgestuurd en massaal uitgebreid worden. De krapte op de arbeidsmarkt, met name in de zorgsector, wijst erop dat actie dringend nodig is. Voor de EU komt het erop aan voldoende kort- en langgeschoolde profielen aan te trekken, zodat de asielprocedure en -opvang kan worden waarvoor ze initieel bedoeld is.

We hebben nood aan politici van links en rechts die over hun eigen schaduw willen springen. De reacties op het recente drama voor de kust van Calabrië stemden niet hoopvol, maar gelukkig biedt zich op de Europese top eind volgende week al een nieuwe kans aan om enkele hardnekkige taboes te doen sneuvelen. Want een afdoend migratiebeleid vereist dringend een aanpak van take back control. Niet de brexitversie, maar die van Linekers recente tweet: ‘If liberty means anything at all, it means the right to tell people what they do not want to hear.’