We moeten af van onze archaïsche grote gevangenissen

Dat ons gevangeniswezen faalt, wordt helaas wekelijks bewezen. De problematiek rond geïnterneerden werd door het euthanasieverzoek van Frank van der Bleeken weer acuut. En nu blijkt ook dat enkele van de Parijse terroristen zijn geradicaliseerd in de gevangenis. Dat had evengoed in België kunnen gebeuren. De potgrond is dezelfde.

Wie verbaasd is dat de gevangenis, dat grote anonieme cellencomplex zoals we dat vandaag kennen, van kleine dieven grote boeven kan maken, is al decennialang ziende blind. De enorme gevangenissen, waarin de gedetineerden met niemand contact hebben behalve met elkaar, zijn bastions voor radicalisering. Niet alleen religieuze radicalisering. Elke vorm van criminaliteit is er in alle exponenten aanwezig. Je komt er als gedetineerde dus heel gemakkelijk van de regen in de drop. Je ‘netwerk’ ligt binnen handbereik.

Die gedetineerden die hun detentie goed afronden en nadien niet hervallen, tref je meestal aan op een rustigere afdeling van een kleine gevangenis. De verklaring is makkelijker dan je zou denken: in die kleinere oorden is meer ruimte voor een persoonlijke benadering. De gevangene heeft contact met een bewaarder, psycholoog en/of geestelijk raadsman. Niet de uniformiteit regeert, maar de aandacht voor de re-integratie. Niet de procedures winnen het, maar de positieve beïnvloeding.

Verspreiding

Minister van Justitie Geens heeft, naar aanleiding van de toestanden in Parijs, al bekendgemaakt dat hij de door de Staatsveiligheid grondig gescreende islamconsulenten een grotere rol wil laten spelen in de gevangenis. Dat is een zeer lovenswaardige stap.

Net zoals het lovenswaardig is van de minister om te pleiten voor een betere verspreiding van gedetineerden: op dit moment hebben we, tijdens de dagelijkse wandeling in elk groot arresthuis, amper weet van wat er tussen gedetineerden gebeurt. Ook ontbreekt het ons aan mogelijkheden om te kiezen wie met wie zal omgaan. Elke verandering in dat vicieuze patroon is dus welkom.

Alleen zou die positieve energie wel eens verloren kunnen gaan als niet tezelfdertijd structurele ingrepen worden gedaan. We moeten van onze archaïsche grote gevangenissen af. We moeten de moed hebben afstand te nemen van het klassieke gevangenis-archetype. En we moeten de stap naar kleinere detentiehuizen durven te zetten.

De mogelijkheid voor kleine detentiehuizen werd al uitgebreid bestudeerd via vzw De Huizen en met medewerking van allerhande ervaringsdeskundigen. De plannen, cijfers, maquettes en studies liggen op alle betrokken kabinetten. Ze werden er ook al besproken. Tot enkele dagen geleden klonken ze voor bepaalde actoren nog te drastisch.

Kortetermijnoplossingen kunnen de publieke opinie een poosje geruststellen, maar ze leiden nooit tot een duurzame oplossing. De problemen moeten structureel - in de diepte - aangepakt worden. Anders vallen nieuwe negatieve resultaten te voorspellen.

Sinds vorige week weten we welke zware maatschappelijke gevolgen dat kan hebben. En eigenlijk wisten we dat al, maar vonden we het de moeite niet om in ‘criminelen’ te investeren.

Een complete hervorming van het gevangeniswezen zal tijd, geld en morele volharding kosten. Investeren in een meer constructieve strafuitvoering, door middel van kleine detentiehuizen, is echter de enige optie.