Volgende regering moet versnelling hoger schakelen in energietransitie

De energiecrisis van 2022 zette burgers en bedrijven het mes op de keel: iedereen zocht koortsig naar manieren om energie te besparen. Afstappen van fossiele brandstoffen bleek niet alleen een kwestie van klimaatveiligheid op lange termijn, maar ook van onmiddellijke bescherming van de economie. De energietransitie naar hernieuwbare bronnen en efficiënt verbruik lag op tafel.

Heeft België anno 2024 die energiezekerheid bereikt? Allerminst, en deze gemiste afspraak veroorzaakt op haar beurt aarzelingen in de hele keten. De verkoop van warmtepompen daalt, het aantal grondige woningrenovaties blijft tien keer te laag om de renovatiedoelstellingen te halen, en bedrijven steken plannen om hun industriële processen te elektrificeren in de koelkast.

Dat is het laatste wat de slabakkende Belgische economie nodig heeft. Ook de Europese Commissie benadrukte in haar recentste begrotingsaanbevelingen dat de energietransitie broodnodig is om de Belgische economie competitiever te maken.

We moeten de groene draad koste wat het kost weer oppikken. Om onze bedrijven internationaal een eerlijke kans te geven, zijn de komende jaren heel wat investeringen nodig in onder andere de massale uitbouw van hernieuwbare energie, in elektrificatie van processen en energie-efficiëntie.

Het energiebeleid moet fossiele subsidies afbouwen en zo burgers en bedrijven op grote schaal aanzetten tot klimaatinvesteringen. Energy Saving Pioneers, een coalitie van voorlopers in energiebesparing gefaciliteerd door Bond Beter Leefmilieu, zetten enkele voorstellen op een rijtje.

Mobiliseer de burger

Een taxshift die elektriciteit voordeliger maakt dan aardgas, is de eenvoudigste maatregel met de grootste impact: het zou een massa private investeringen mobiliseren én is budgetneutraal.

Zo maken we bijvoorbeeld elektrische warmtepompen aantrekkelijk: ze verbruiken gemiddeld drie keer minder energie voor de opwekking van warmte, maar blijven vandaag in de startblokken steken door kunstmatig dure elektriciteit.

Renoverende gezinnen maken te vaak keuzes die op korte termijn goedkoper zijn, maar onlogisch op langere termijn. Denk aan zonnepanelen op een ongeïsoleerd dak, of een dakrenovatie die een latere isolatie van de muren bemoeilijkt.

De huidige renovatieverplichting tot label D, zonder de vereiste van een langetermijnplan, versterkt die tendens alleen maar. Daarom moet de overheid een renovatiemasterplan verplichten, op te stellen bij notariële overdracht of bij ingrijpende renovatie. Met zo’n stappenplan vermijden we verspilling van tijd, geld en materialen.

Bovenal moeten alle gezinnen de ruimte krijgen om de juiste renovaties te doen, ook de financieel kwetsbare. De renovatiepremies en -leningen van vandaag schieten dit doel voorbij, want het geld gaat grotendeels naar huishoudens die ook zonder ondersteuning gerenoveerd zouden hebben.

Er moet werk gemaakt worden van voorfinanciering voor kwetsbare huishoudens, zoals bulletleningen die worden terugbetaald bij eigendomsoverdracht van de woning. Er moet ook een Vlaams kader voor wijkrenovaties komen, met een fonds voor kwetsbare buurten - eventueel gefinancierd met inkomsten uit het sociaal klimaatfonds.

Bescherm de bedrijven

Om onze bedrijven te versterken, moeten de overheden een investeringsgolf in elektrificatie en energie-efficiëntie op gang brengen. Klassieke financiële ondersteuningsmechanismen voor het bedrijfsleven, zoals subsidies en fiscale maatregelen, moeten zich meer gaan richten op het ondersteunen van de energietransitie, maar bovenal moeten de elektriciteitsnetten en infrastructuur de 21ste eeuw binnengeloodst worden.

De overheid moet werk maken van een routekaart elektrificatie, om zo bedrijven het overzicht te geven om een hogere energie-efficiëntie te behalen.

Als we deze hervormingen tot een goed eind brengen, zijn we veel sterker gewapend tegen energiecrisissen op de wereldmarkt. Bedrijven krijgen eindelijk het vertrouwen om de nodige energie-investeringen te doen, en steeds meer gezinnen zitten veilig in een comfortabele, energiezuinige woning. Ons land komt daarenboven opnieuw op de kaart als aantrekkelijke regio voor toekomstgerichte economische sectoren. Waar wachten we op?

Els Vandenberghe (Pixii), Rik Neven (Architectura), Koen Peeters (Rockwool), Pieter Van Laere (Saint-Gobain Solutions), Pascal Meirsschaert (Director of Sustainability van Unilin), Jeroen Fonteyn (Bond Beter Leefmilieu), in naam van de coalitie Energy Saving Pioneers