Vlaamse regering moet kleur bekennen over kinderopvang: het is investeren of verzuipen

De verkiezingskoorts slaat toe en de ideetjes om de crisis in de kinderopvang te bezweren vliegen ons om de oren. Vlaams minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) vroeg zich af of het niet mogelijk was in meer kinderopvang te voorzien bij onthaalouders, want die zijn goedkoper. En of we werkenden geen voorrang moeten geven. Viceminister-president Bart Somers (Open VLD) ziet dan weer heil in flexi-jobbers om een paar dagen per week logistieke taken uit te voeren in de kinderopvang. En een uitbreiding van de jobbonus voor de laagste lonen.

Geen van die voorstellen lost de problemen op waarmee de kinderopvang kampt. Om dat te begrijpen moeten we terug naar de kern van de zaak. Kinderopvang heeft baten voor de samenleving op de korte en de lange termijn. Kinderopvang laat toe dat (beide) ouders werken, een belangrijke economische functie. Maar kinderopvang is ook goed voor de ontwikkeling van schoolse en sociale vaardigheden van jonge kinderen. Dat is zeker van belang voor kinderen die opgroeien in armoede. Het vergroot ook hun kansen op school en later op de arbeidsmarkt.

Trieste recordhouder

Kinderopvang kan die economische, pedagogische en sociale functie alleen maar waarmaken als voldoende betaalbare plaatsen van hoge kwaliteit beschikbaar zijn. En dat is in Vlaanderen niet het geval.

Aan beschikbare plaatsen is een groot tekort. De kinderopvang in Vlaanderen wordt voornamelijk gebruikt door de midden- en hogere inkomens, vaak tweeverdienersgezinnen. Kinderen die opgroeien in armoede hebben nauwelijks kans om van de baten van goede kinderopvang te genieten, omdat er voor hen geen plaats is. En als hun ouders (nog) niet werken, kunnen ze dus ook niet geactiveerd worden.

Daarnaast is er een groot probleem van kwaliteit. Met negen kinderen per begeleider is Vlaanderen de trieste recordhouder in Europa. Om pedagogische kwaliteit te kunnen bieden is gewoon geen tijd en er is nauwelijks ruimte tot bijscholing. Bovendien behoort het personeel in de kinderopvang tot de slechtst betaalde beroepen in ons land. Slecht betaald, grote werkdruk en weinig mogelijkheid tot het verwerven van kwalificaties? Het gevolg is bekend: een groot personeelsverloop, ziekteverzuim en uiteindelijk ook ongevallen.

Waar komen die problemen vandaan? Heel simpel: de sector van de kinderopvang is in Vlaanderen structureel ondergefinancierd. Per uur in de kinderopvang investeert de Vlaamse overheid drie keer minder per kind dan in Zweden, en twee keer minder dan in Nederland.

Vergis u niet: kinderopvang van goede kwaliteit is altijd duur. Het gaat hier niet om wasmachines die almaar efficiënter geproduceerd kunnen worden. In de maakindustrie leidt een hogere productiviteit tot lagere prijzen en betere kwaliteit. Bij de kinderopvang is het net andersom. Je kan ‘efficiënter’ willen zijn door het aantal kinderen per begeleider verder op te drijven. Maar dan daalt de kwaliteit, worden de arbeidsomstandigheden slechter en gebeuren meer ongelukken.

Productieve kinderopvang is kinderopvang van hoge pedagogische kwaliteit, die stabiliteit biedt voor werkende ouders en een stimulerende omgeving voor kwetsbare kinderen. Dat betekent: minder kinderen per begeleider, betere arbeidsomstandigheden en dus hogere kosten.

Naast de kwestie

Daarom zijn de recente voorstellen van de N-VA en Open VLD naast de kwestie. Flexi-jobs? We willen net meer en beter gekwalificeerd personeel om de pedagogische kwaliteit van de kinderopvang te vergroten. Onthaalouders goedkoper? Natuurlijk, ze hebben vaak nog een bar slecht statuut. We willen net dat het beroep van kindbegeleider aantrekkelijker wordt, niet dat het slechter wordt. Een jobbonus? Veel geld om nauwelijks een verschil te maken, zonder dat het iets aan de statuten of loonschalen zelf verandert. Voorrang voor werkenden? Die is er vandaag al. Door het tekort aan plaatsen nemen in de feiten werkenden de plaatsen in. Ook in de voorrangsregels die gelden voor kinderdagverblijven met extra subsidies staat werk of een opleiding volgen centraal.

Hoe je het ook draait of keert, goede kinderopvang kost veel meer dan wat Vlaanderen daar vandaag voor voorziet. Er bestaat geen voorbeeld van een land waar de kinderopvang beschikbaar, betaalbaar en van goede kwaliteit is zonder dat daar grote overheidsuitgaven tegenover staan.

En dus moet de Vlaamse regering tijdens de septemberverklaring kleur bekennen. Hoe serieus is het voornemen om de crisis in de kinderopvang op te lossen? En welke budgetten worden daar tegenover geplaatst?

Ik stel voor dat de Vlaamse regering het eens anders aanpakt dan we van haar gewoon zijn. Geen nachtelijke onderhandelingen, waar een halfbakken akkoord over tien dossiers tegelijk moet worden gesloten. Wel een tienjarenplan met een heldere toekomstvisie, duidelijk becijferde doelstellingen en budgetten die recurrent vrijgemaakt worden, over de legislatuur heen. Uitgerekend en nageteld door de vele universiteiten en kenniscentra die Vlaanderen rijk is. Het is aan de Vlaamse regering om te tonen dat het haar menens is met de kinderopvang. Het is investeren of verzuipen.