Vermijd dat we ook nog een boerenherstelwet nodig hebben

De storm rond het stikstofdossier is nog maar net gaan liggen, of het volgende heikele dossier steekt de kop op. Dat de natuurherstelwet, waarover jonge boeren zich ondertussen al meer dan een jaar zorgen maken, eindelijk het publieke debat bereikt is goed nieuws. Wie de teksten leest, komt namelijk al snel tot de conclusie dat de Habitatrichtlijn - waar ons stikstofbeleid haar oorsprong kent - slechts een lightversie is van de natuurherstelwet.

Dat zou ons zorgen moeten baren, gezien de moeilijkheden die wij hebben om hier stikstofbeleid te voeren. De landbouw en bij uitbreiding de hele economie daverde de voorbije jaren op haar grondvesten door het chemisch deeltje stikstof. De essentie van die stikstofcrisis is de vraag hoe we natuur en economie verzoenen in zeer verstedelijkte gebieden als Vlaanderen en Nederland. Laat ons eerlijk zijn, daar hebben we vandaag nog steeds geen antwoord op. Het grootste slachtoffer van het stikstofbeleid is wel gekend: de jonge landbouwers die langetermijnperspectief en -zekerheid nodig hebben om hier morgen voedsel te kunnen blijven produceren.

Die jonge boeren zijn vandaag een zeer precaire groep. Het aantal landbouwers dat jonger is dan 35 jaar bedraagt in Vlaanderen amper 5%. Met een opvolgingsgraad die nauwelijks de 10% overstijgt, lijkt daar in geen geval verandering in te komen. Passie is nochtans in overmaat aanwezig bij jonge mensen, dat zien wij elke dag, maar het beleid doet bij velen de moed in de schoenen zinken. Jongeren zetten dan maar hun droom, boer worden, opzij en beproeven hun geluk buiten de landbouwsector.

Wie eenmaal geproefd heeft van het leven buiten de landbouwsector keert niet snel terug. En mensen van buiten de sector vinden nauwelijks hun weg naar een landbouwbedrijf. Als zonder toekomstperspectief de instroom van boeren volledig stilvalt, wordt het een bijzonder moeilijke opdracht om nog gemotiveerde voedselproducenten te vinden.

De uitdagingen voor jonge land- en tuinbouwers zijn vandaag dus al gigantisch, maar morgen dreigt daar nog een natuurherstelwet, die een stikstofcrisis op steroïden kan veroorzaken, bij te komen.

Doelstellingen

Nochtans kan niemand tegen de doelstellingen van het stuk wetgeving zijn: de natuur in betere staat, met meer biodiversiteit en kwaliteitsvollere habitats. Ook wij willen dat graag. De nevenschade blijft echter onbesproken: Welk effect heeft de natuurherstelwet op de economie? Wat betekent dit voor jonge mensen die morgen willen ondernemen? Hoe implementeer je dit in de meest verstedelijkte regio van Europa?

Gezien de stikstofcrisis laat dat zich alvast raden. Nochtans rept de natuurherstelwet met geen woord over hoe men ervoor zal zorgen dat in verstedelijkte gebieden een evenwicht kan worden gevonden tussen economie en ecologie. Geen letter over hoe de natuurherstelwet zal zorgen dat jonge boeren morgen kunnen ondernemen en hier ook aan landbouw kunnen doen. Nochtans heeft niet enkel het klimaat en de natuur nood aan verbetering. De landbouwsector, en meer bepaald het aantal jonge boeren, evolueert ook naar een kritieke toestand.

Het beleid slaagt er niet in om de historische en economische realiteit van een landbouwbedrijf te verzoenen met klimaat-, milieu- of natuurdoelstellingen. Zware beperkingen worden gewoonweg boven op economisch zwakke landbouwers gestapeld waardoor toekomstperspectief troebel wordt.

Dat hoeft nochtans niet zo te zijn. We zouden ambitieus Europees klimaat- milieu- en natuurbeleid kunnen verzoenen met ambitieus landbouwbeleid. Dat begint met een ‘jonge boerentoets’. We moeten eerst weten wat de impact is en waar die zal plaatsvinden. Dat weten we vandaag niet en leidt, zoals minister van Omgeving Zuhal Demir in deze krant omschreef, tot beleid waar ministers juichend maar blindelings hun handtekening onder zetten: Epimetheus betekent ‘later-nadenker’.

Als landbouwbedrijven volledig vast komen te zitten door de natuurherstelwet, dan is dat niet omdat dat een doelstelling van die wet is. Dan is dat omdat er met zo’n neveneffecten geen rekening werd gehouden toen het beleid uitgedacht werd. Neveneffecten kan je echter milderen, aanpassen en zelfs omkeren, mits goed doordacht en alomvattend beleid. Zonder een dergelijke jonge boerentoets dreigen het de jonge boeren te zijn die in de Griekse tragedie terechtkomen.

Wij willen liever niet wachten op een deus ex machina. We weten wat nodig is om naast klimaat-, milieu- en natuuruitdagingen ook jonge boeren perspectief te geven. Laat ons dan vooral tijdig handelen om te voorkomen dat er binnen enkele jaren een boerenherstelwet nodig is.