Stijn Baert: ‘Ik doe nieuwe Arizona-regering graag compromis over werkloosheid cadeau’

Doen ze het of doen ze het niet? Dat wil zeggen: staan alle Arizona-partijen Bart De Wever (N-VA) toe om vanaf woensdag echte onderhandelingen voor een federale regering op te starten? Ofwel: mag de N-VA-voorzitter van de MR, Les Engagés, CD&V en Vooruit door de koning tot formateur gekroond worden?

Het hangt af van, als we De Tijd en andere - op minder mooi papier gedrukte - kranten mogen geloven, ‘voldoende inhoudelijke convergenties’. Een heet hangijzer daarbij is de beperking van de werkloosheid in de tijd. Dat wil zeggen: die uitkering zou je als werkloze pakweg nog maar twee jaar kunnen krijgen.

De MR, Les Engagés, CD&V en de N-VA hadden die hervorming prominent in hun programma staan en zien hun kans schoon die nu, in een regering zonder de PS, door te drukken. Vooruit ziet dat veel minder zitten, aangezien het label van een centrumrechtse regering zo nog moeilijker te vermijden valt.

Mijn gedacht is: de beperking van de werkloosheid in de tijd verdient al die aandacht niet. Schone vlag, beperkte lading.

Nu, de schoonheid van de vlag, ze is er onmiskenbaar. In de ogen van de kiezer. Twee keer hebben we de voorbije jaren onderzoek gedaan met UGent@Work naar welke hervormingen op de arbeidsmarkt goed liggen bij de Vlaming. In 2021 zagen we dat de drie populairste maatregelen uit een reeks van 24 algemene voorstellen allemaal gingen over het strenger zijn voor werklozen. En in 2023 zagen we dat specifiek om werken meer te laten lonen het verlagen van de uitkeringen de meest gedragen maatregel was.

Het is niet onlogisch dat een politicus rekening houdt met dat draagvlak. Kwestie dat belastingbetalers onze welvaartsstaat duurzaam willen schragen.

Echt activeren

En toch. Die welvaartsstaat verduurzamen, dat vraagt eerder andere hervormingen. Die echt activeren en zo meer schouders onder de sociale zekerheid brengen. En die lading dekt de vlag der beperking van de werkloosheid dus niet.

Jazeker, er is onderzoek dat aangeeft dat er moral hazard of moreel wangedrag is in de werkloosheidsverzekering. Dat sommigen die hun uitkering zien stoppen plots dus wel echt een job gaan zoeken en vinden. Maar een veel grotere groep verzeilt op dat moment in de inactiviteit. Dat wil zeggen: nog altijd geen job, maar eventueel een leefloon - en zo veelal minder opvolging - in plaats van een werkloosheidsuitkering.

Het punt is dus: het is niet omdat je mensen uit de werkloosheidsstatistieken duwt dat ze automatisch aan het werk gaan.

We dreigen zo hét kernprobleem van onze arbeidsmarkt nog te vergroten. 1,3 miljoen mensen tussen 25 en 64 jaar in dit land zijn inactief. Willen we dat cijfer echt nog verhogen?

Er is nog een belangrijker argument. Namelijk dat de beperking van de werkloosheid na pakweg twee jaar een veel te late prikkel is. Onderzoek dat we maandag met UGent@Work vrijgaven, maakt dat nog maar eens duidelijk. We analyseerden 67.000 internationaal uitgevoerde fictieve sollicitaties. Wat bleek? Na twee jaar werkloosheid zijn de kansen op een baan al tot een minimum beperkt. Wie er dan voor gaat, wordt gezien als ongemotiveerd en ongetalenteerd.

Komaan en doe het

Wil de komende Arizona-coalitie echt activeren, dan moet ze dus ingrijpen wanneer dat echt nut heeft. Dat wil zeggen: in het eerste jaar van de werkloosheid.

Begeleid werkzoekenden intensief om gedurende drie maanden te proberen hun droomjob vast te krijgen. Maar verplicht hen nadien om de poule van vacatures die ze overwegen te verbreden. Door een opleiding naar een knelpuntberoep te verplichten. En door hun uitkering hoger dan nu te laten beginnen, maar na drie en na zes maanden werkloosheid substantieel te laten dalen.

Mocht u niet van mij willen aannemen dat dat een serieuze stap richting activering zou zijn, neem het dan aan van de OESO. In de evaluatie van onze werkloosheidsuitkeringen van 2022 beval die ‘snellere en duidelijkere’ degressiviteit aan.

Op die manier zou de snellere degressiviteit in plaats van een beperking in de tijd ook een beeldschoon compromis zijn voor Arizona. Sterkere activering dan beloofd voor de MR, Les Engagés, CD&V en de N-VA. En ‘flinks’ in de werkelijke zin van het woord voor Vooruit. Want een herverdeling van de uitkeringen, van langdurige naar kortstondige werklozen.

Aangezien ik weet dat hij bekende redenaars niet ongenegen is, moedig ik de preformateur dan ook graag aan tot het lanceren van deze piste met het belangrijkste citaat van de Vlaamse orator Phil Kevin. In casu: komaan en doe het.