Plantaardig eten is wél krachtig wapen tegen klimaatverandering

Een vegetarisch of vegan voedingspatroon kan op zichzelf uiteraard niet alle milieuproblemen oplossen, maar de positieve impact ervan is moeilijk te overschatten. Zelfs wanneer we dierlijke producten met de laagste impact vergelijken met sterk bewerkte vleesvervangers, komen die laatste er wat milieu-impact betreft beter uit.

Een hoger aandeel van plantaardige eiwitbronnen in onze voeding kan de uitstoot van ons voedsel met 54 tot 87 procent verlagen, stelt de gerenommeerde klimaatonderzoeker Marco Springmann van de universiteit van Oxford. Daarmee is minder vlees eten een van de meest impactvolle stappen die een individu kan nemen voor het klimaat.

Minder landbouwgrond

Als je alles plantaardig wil doen heb je volgens Louise Fresco, die tot voor kort voorzitter was van Wageningen Universiteit, ongeveer een kwart meer landbouwgrond nodig. Maar studies tonen net aan dat voor diervrije landbouw minder dan de helft van het huidige landbouwareaal nodig is. We moeten geen akkerland meer gebruiken om veevoeder te telen, en ook het grasland hebben we niet meer nodig. Fresco zegt het letterlijk zelf: ‘Als het niet wordt begraasd, wordt het straks wildernis.’

Daar hoeft ze niet zo negatief over te doen, want wildernis is een geweldig wapen tegen de klimaatopwarming. In de herbebossing van onnodige landbouwgrond zit net een groot klimaatvoordeel van diervrije landbouw, naast het vermijden van de enorme uitstoot van broeikasgassen die gepaard gaan met de productie van vlees. Dat is het ‘dubbele dividend’ van de dieetverandering.

Wat bedoelde Fresco dan? Ze zegt het zo niet, maar ze had het alleen over akkerland. Voor diervrije landbouw heb je daar wat meer van nodig. Maar enkel voorlopig: zodra we uit gras voedsel voor mensen kunnen maken - iets waar onderzoekers mee bezig zijn - valt dat verschil weg. Of het beter is voor de wereld om momenteel akkerland te besparen door via grasland melk en vlees te produceren, is nog maar de vraag. Op weiden staan per definitie nauwelijks bomen (die CO₂ kunnen opnemen) maar wel herkauwers, waarvan de methaanuitstoot bijdraagt aan de klimaatopwarming. 

Fresco heeft het ook over reststromen van menselijke voedingsproductie, die je aan kippen en varkens kan geven om ze vervolgens op te eten. Maar dankzij technologie en creativiteit kunnen we meer en meer restproducten gebruiken voor menselijke consumptie, en blijft er steeds minder diervoeding over. Ook moeten we opnieuw de vraag stellen of restproducten als diervoeder gebruiken überhaupt wenselijk is. Ze kunnen bijvoorbeeld ook dienen als compost. Als we afstappen van dierlijke productie komt er meer dan voldoende grond vrij om ons volledig plantaardig te kunnen voeden.

Gezondheid

Volgens Fresco kan een vegetarisch voedingspatroon voor kinderen, ouderen en zwangere vrouwen niet de nodige eiwitten aanleveren. Nochtans zegt de Academy of Nutrition and Dietetics - ‘s werelds grootste organisatie van voedingsdeskundigen - al twintig jaar dat zelfs een vegan voedingspatroon nutritioneel adequaat kan zijn en gezondheidsvoordelen kan bieden voor alle demografische groepen, inclusief degene die Fresco noemt. Bovendien toonde de Belgische nationale voedselconsumptiepeiling al in 2014 aan dat het gros van de mensen een pak te veel eiwitten eet.

Nog vreemder is dat Fresco zelfs voor (‘normale’) volwassenen geen vegetarisch of veganistisch voedingspatroon durft aan te raden. Vlees bevat zeker interessante voedingsstoffen, maar heeft ook heel wat nadelen, zoals de verzadigde vetten, heemijzer in rood vlees, schadelijke componenten die vrijkomen tijdens de verwerking van vlees, enzovoort.

Ultrabewerkt vlees

Fresco noemt vleesvervangers ‘ultrabewerkt’. Dat is een woord dat ook de vleesindustrie graag gebruikt, om vleesvervangers op één hoop te gooien met daadwerkelijk ongezonde producten zoals koeken, frisdrank en snacks. Maar niet de bewerking bepaalt of een product gezond is of ongezond, wel de voedingswaarde die overblijft na bewerking. Bij vleesvervangers voegt de bewerking soms zelfs voedingswaarde toe. Geen van de punten van kritiek die de voedingswetenschap op ultrabewerkte producten levert, is van toepassing op vlees- en zuivelvervangers, concludeerden wetenschappers in het medische tijdschrift Advances in Nutrition.

Veel vleesvervangers bevatten inderdaad nog te veel zout en vet, maar hetzelfde geldt vaak voor de vleesproducten die ze vervangen. De kritiek op de gezondheid van vleesvervangers is misleidend als je ze niet in relatie ziet tot de ongezondheid van vlees. Een metastudie die 43 eerdere studies bekeek, concludeerde dat vleesvervangers gezonder zijn dan vlees, en dat consumenten er daadwerkelijk vlees (en niet zozeer onbewerkte plantaardige producten) mee vervangen.

Niets dan voordelen

Fresco trekt ook nog de intenties van consumenten die duurzame keuzes maken in twijfel, door hen neer te zetten als een 'nieuwe religieuze groep'. Wie havermelk drinkt, zou vooral bezig met het uitdrukken van een bepaalde identiteit. Ons zal het eerlijk gezegd veggieworst wezen waarom mensen duurzaam handelen - als het maar helpt.

Plantaardig eten is niet alleen goed voor het milieu en de gezondheid, het biedt ten slotte ook een oplossing voor wat Yuval Noah Harari misschien wel het grootste morele probleem in de geschiedenis noemt: onze behandeling van de dieren die we eten. Niets dan voordelen dus. Dat mevrouw Fresco daar eens een boek over schrijft?

Tobias Leenaert is medeoprichter van Proveg International, een ngo die een verandering van het voedselsysteem nastreeft.

Stijn Bruers is moraalfilosoof en econoom, verbonden aan KU Leuven.