Plan voor heropbouw Defensie moet ambitieuzer

Het STAR-plan dat de federale regering op 17 juni heeft goedgekeurd, is een stap in de goede richting, maar blijft onvoldoende als we geloofwaardig willen bijdragen aan de collectieve verdediging van ons territorium en dat van onze bondgenoten. De NAVO vraagt al jaren een grotere inspanning en formuleert duidelijke doelstellingen, die we jaar na jaar niet halen. Als we het STAR-plan vergelijken met wat de andere bondgenoten plannen, zal de achterstand alleen vergroten. Verdere inspanningen zijn noodzakelijk.

Vaak ligt de focus op het aankopen van hoogtechnologisch materieel. Kwaliteitsvol materieel kopen is nodig, maar doorgaans gaat het in België om kleine hoeveelheden. Als we zien wat Oekraïne momenteel nodig heeft om zichzelf te verdedigen, blijkt dat ook kwantiteit cruciaal is. Zo kopen we bijvoorbeeld nieuwe gemotoriseerde voertuigen om de Landcomponent te moderniseren. Die vernieuwing is nodig, maar van het slagveld in Oekraïne leren we dat het essentieel is om een mix van lichtere gemotoriseerde (wiel-)voertuigen en zwaardere gemechaniseerde (rups-)voertuigen zoals tanks te hebben.

Die zware capaciteit werd als voorbijgestreefd gezien na de Koude Oorlog en is enkele jaren geleden afgestoten om te besparen. Dat was een verkeerde beslissing, blijkt nu, en experts stellen vast dat tanks cruciaal blijven in moderne oorlogsvoering. Die voertuigen moeten ondersteund worden door langeafstandsartillerie, luchtdoelartillerie en bewapende drones.

Het uitbouwen van een zware gemechaniseerde capaciteit met voldoende voertuigen is een belangrijke volgende stap. Collectieve verdedigingsoperaties vragen meer vuurkracht en de bijhorende bescherming dan de crisismanagementoperaties die Defensie de laatste decennia deed, bijvoorbeeld in Afghanistan.

Uitputting

De situatie in de andere componenten is gelijkaardig. De bestaande vloot van 54 F-16's vervangen we maar door 34 F-35's. Dat beperkt de luchtgevechtscapaciteit. Ook moeten we ons afvragen of de vervanging van de twee M-fregatten door twee ASW-fregatten goed genoeg is om de huidige en toekomstige maritieme dreigingen aan te kunnen. Het kopen van voldoende materieel is ook belangrijk om de impact van een uitputtingsstrijd op de totale gevechtscapaciteit te kunnen incasseren.

Met materiaal alleen komen we er niet. Voldoende budget, logistiek, infrastructuur, opslag... zijn van belang, maar ook industriële productiecapaciteit die bij nood snel opgeschaald kan worden. Oekraïne en Rusland gebruiken dagelijks grote hoeveelheden munitie. Rusland moest aankloppen bij Wit-Rusland om de voorraden aan te vullen en Oekraïne is afhankelijk van westerse wapenleveringen. Op korte termijn is het prioritair dat we Oekraïne blijven bevoorraden, maar het toont het belang aan van voldoende voorraad.

Daarnaast is voldoende personeel cruciaal. In het STAR-plan werd een groeipad richting 30.000 militairen goedgekeurd (vandaag zijn er 24.599 militairen in het actieve kader). De mobilisatie in Oekraïne aan het begin van de oorlog en de recente gedeeltelijke mobilisatie in Rusland wijzen op het blijvende belang van massa in moderne oorlogsvoering. Zo’n mobilisatiecapaciteit hebben we vandaag niet in België.

We moeten daarvoor in ons land helemaal niet de verplichte legerdienst terug invoeren. Er is op dit moment namelijk te weinig personeel, materieel en infrastructuur beschikbaar om dat uit te voeren. Een onderliggende vraag in dit debat is of het beroepskader en de bestaande reserve volstaan om de huidige en toekomstige dreigingen aan te kunnen? Het antwoord is neen.

Opschalen

We moeten nadenken over oplossingen. Het oprichten van vrijwillige territoriale reserve-eenheden lijkt een interessant alternatief. Zo’n vrijwillige reserve van goed getrainde en gemotiveerde reservisten kan cruciaal zijn om snel te kunnen opschalen als we ons collectief moeten verdedigen. Het is ook een betaalbare manier om voldoende massa te genereren, want reservisten kosten minder dan een groot staand leger.

Samengevat: de lessen uit de oorlog van Rusland tegen Oekraïne wijzen onder meer op de noodzaak van kwantiteit bij de heropbouw van Defensie, maar die lessen zijn nog niet genoeg aanwezig in het STAR-plan. Er moet snel een ambitieuzer plan volgen om de huidige en toekomstige dreigingen aan te kunnen.