Overwerk doet op langere termijn iedereen verliezen

Structureel overwerk brengt onze gezondheid ernstige schade toe, besluit een net verschenen rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) waar ik aan meewerkte. Vooral over hartziektes en beroertes is het rapport kristalhelder. Vanaf een werkweek van meer dan 55 uur is er een klinisch relevante verhoging van het risico op sterfte door ischemische hartziektes - veelal hartinfarcten.

In 2016 werkten ongeveer 479 miljoen mensen lange werkweken, en liefst 745.000 van hen lieten daardoor het leven. Ook de kans op een beroerte stijgt significant bij werkweken vanaf 49 uur, en nog meer vanaf 55 uur. Bovendien blijken mensen die langere dagen kloppen ook meer alcohol te drinken.

Een betere aanleiding om vraagtekens te plaatsen bij de status van overwerk in onze #workworkwork-maatschappij kan je niet bedenken. Lange dagen kloppen wordt nog vaak als een deugd beschouwd. Test het gerust zelf: vraag enkele collega’s of kennissen of ze het druk hebben, en het antwoord zal bijna altijd ‘ja’ zijn. Want wie niet constant #drukdrukdruk bezig is, lijkt overbodig.

Van die hardnekkige misvatting moeten we dringend af. Eerder dit jaar toonde onderzoek van IDEWE aan dat 15 procent van de werkende Belgen sinds de telewerktrend meer verstoring van de work-lifebalans ervaart en dat de helft zich uitgeput voelt. Nu het hybride werken van telewerk een blijver maakt, met alle verwachtingen van flexibiliteit van dien, is het risico op structureel overwerk groter dan ooit. Werkgevers die zich bekommeren om het welzijn van hun werknemers en om hun eigen continuïteit, houden daar het best rekening mee in hun beleid. Ik bepleit al langer om het nieuwe werken niet als vanzelfsprekend te beschouwen, en het doorbreken van de overwerkcultus is daar een belangrijk onderdeel van.

Atleet

Maar hoe wegen we het belang van ‘welzijn’ af tegen dat van ‘productiviteit’? Gelukkig hoeven we dat niet te doen. De mythe dat werknemers die lange dagen kloppen meer en beter werk afleveren, is al lang ontkracht. Overwerk doet op langere termijn iedereen - ook de werkgever - verliezen. Vergelijk het met een sporter: ooit was ‘meer trainen = beter presteren’ het motto. Vandaag weet elke coach en atleet dat het vooral draait om juist trainen. Dat rust en ontspanning minstens even belangrijk zijn als inspanning.

Helaas hebben veel werkgevers en werknemers die omslag nog niet gemaakt. Op een werkdag van acht uur, met voldoende pauze tussendoor, lever je beter werk af dan wanneer je tien uur doordoet. En hoe langer een van beide situaties aanhoudt, hoe groter dat verschil in kwaliteit, efficiëntie en welzijn wordt, want overwerk is op de lange termijn een uitputtende vicieuze cirkel.

Is overwerk dan taboe? Uiteraard niet. We mogen van mensen verwachten dat ze flexibiliteit aan de dag leggen, bijvoorbeeld bij harde deadlines. Zolang de werklast op de langere termijn evenwichtig blijft, is er geen vuiltje aan de lucht. Waarom daags na een avondje doorwerken niet wat eerder stoppen om de kinderen extra vroeg van school te halen bijvoorbeeld? Van die flexibiliteit wordt iedereen beter, en die komt van twee kanten.

Alarmbeldrempel

Hoewel elke werknemer hier voor zichzelf een rol in te spelen heeft, spreekt het voor zich dat werkgevers een enorme verantwoordelijkheid dragen. Gelukkig neemt het overgrote deel die ernstig. Ze scheppen in hun hybridewerkenbeleid het best het juiste kader voor overwerk, waarin iedereen weet welke flexibiliteit wel en niet verwacht wordt. Het is ook belangrijk te sensibiliseren rond de risico’s van lange werkdagen, en om de drempel om aan de alarmbel te trekken te verlagen.

Voor de organisaties die overwerk ondanks alles hardnekkig tot een statussymbool blijven verheffen, hoop ik van harte dat ze snel het licht zien, in ieders belang. Dat zo veel mensen vervroegd sterven aan een hartaanval die mee is veroorzaakt door lange werkdagen, mag niemand nog aanvaarden.

Lode Godderis

CEO van de dienst voor externe preventie IDEWE, hoogleraar arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven en woordvoerder Europa voor het WGO-rapport over structureel overwerk.