Overheid moet sociale media vooral vrij laten

Sociale platformen zijn geen overheidsdiensten en zullen dat ook nooit worden. Vandaar de term ‘sociaal’. Ze worden gemaakt en gedragen door mensen. Een platform bestaat niet op zichzelf, maar leeft en sterft met zijn content. Bij Twitter/X zijn dat goede en slechte meningen, variërend van voetbal tot politiek. Strava draait op sportprestaties. YouTube leeft van video's, die sommigen als kinderachtig beschouwen. De meest populaire platformen halen waarschijnlijk nooit de kwaliteitsstandaard van reguliere media. Die platformen zijn een zegen voor vrijheid, creativiteit en diversiteit in het aanbod. Gelukkig zijn ze nooit door de overheid ontworpen.

De pogingen om socialemediabedrijven te reguleren lijken nobel, bedoeld om de individuele rechten van veel gebruikers te beschermen. Maar meer regulering gaat voorbij aan wat sociale media sociaal maakt: er is geen alwetende scheidsrechter die bepaalt wat goed of fout is. Sociale media zijn de optelsom van individuele voorkeuren, net zoals een samenleving dat is. Als de overheid zich daarmee probeert te bemoeien, zijn het geen sociale media meer. Het resultaat is een verschraling, precies het tegenovergestelde van wat reguleringsgezinde politici beogen.

De drang tot meer regulering van politieke meningen komt voort uit de misvatting dat een grote groep mensen te dom, te kwetsbaar of niet in staat is tot logisch beoordelingsvermogen. Diezelfde argumenten werden lang gebruikt om algemeen enkelvoudig stemrecht tegen te houden. Wie het hardst pleit voor regulering ‘in het belang van de democratie’, is vaak het meest bang voor diezelfde democratie. Radicale meningen drijven mensen niet massaal in de armen van extreemlinks of -rechts. Het verbieden ervan doet dat wel.

Een argument is dat het niet gaat om de meningen zelf, maar om ‘de gevaren van algoritmen’. Maar het beteugelen van algoritmen door de overheid is even onmogelijk als onwenselijk. Mensen hebben nu eenmaal voorkeuren. Of dat nu gaat over een favoriete voetbalclub of een visie op de toekomst van de samenleving. Als loper en schaker krijg ik op sociale media vaker filmpjes te zien van topatleten en schaakgrootmeesters, die mijn eigen nietigheid op beide vlakken pijnlijk benadrukken. In een supermarkt worden bepaalde merken ook prominenter gepresenteerd dan andere. Vakbonden hebben geen algoritmen nodig om politieke invloed uit te oefenen. Ze hebben directe vertegenwoordiging in de besturen van politieke partijen.

Waarom zou de overheid dan uitsluitend voor politieke meningen een kunstmatige gelijkheid moeten afdwingen, los van wat mensen zelf willen?

Ironisch genoeg bereikt de Europese Unie met haar drang naar absolute pariteit van meningen juist het tegenovergestelde. Privébedrijven zijn uitstekend in staat te bepalen welke inhoud op hun platformen thuishoort, net zoals gebruikers in een vrije markt zelf kunnen kiezen welke platformen ze aantrekkelijk vinden. Stel dat Musk zijn platform uitsluitend inzet voor radicale meningen. Dat zou indruisen tegen de voorkeuren van een grote groep mensen en leiden tot een exodus. Andere platformen zouden de rol van X overnemen, zoals al vaker is gebeurd met sociale media.

Platformen winnen en verliezen aan populariteit door in te spelen op de voorkeuren van mensen. Sommige klassieke mediamerken reageren nu expliciet op Musks beleid door zich op te werpen als een geloofwaardiger alternatief. Prima. De markt corrigeert altijd zichzelf.

Wat veel politici in hun muskfobie lijken te vergeten, is dat niemand gedwongen wordt lid te worden van een platform. Het bereik van X is in de brede maatschappij relatief beperkt. Het gesprek tussen Musk en AfD-leidster Alice Weidel had wereldwijd evenveel luisteraars als een aflevering van ‘Terzake’. Sommige merken kiezen ervoor niet langer actief te zijn op X. Dat is hun goed recht en bewijst de vrijheid ervan - vergelijkbaar met een lezer die zijn krantenabonnement opzegt vanwege een eenzijdig artikel. Niemand wordt gedwongen. Het blijft daarom verbazingwekkend dat de reguleringsdrang van politieke meningen geen grenzen meer lijkt te kennen.

Meer overheidsregulering bereikt juist het tegenovergestelde. Politieke meningen gelijk behandelen zou betekenen dat de absurdste opvattingen evenveel bereik moeten krijgen als andere. Dat is alsof YouTube mij verplicht evenveel make-upvideo’s te bekijken als video's die me daadwerkelijk interesseren.

Waarom durven we niet te vertrouwen op wat mensen werkelijk denken en voelen? Je hoeft het niet met Musk eens te zijn om in te zien dat kunstmatige regulering van gedachten op de lange termijn schadelijker is voor de democratie. Zelfs al zitten daar onderweg foute of ongemakkelijke meningen tussen.