Organiseer groot verkiezingsdebat over Oekraïne

Woensdagochtend 11.00 uur, Kamercommissie-Landsverdediging: de vergadering wordt geopend met een halfuur vertraging. Op de agenda staan parlementaire resoluties van zowel meerderheid als oppositie. De thema’s variëren van bewapende drones tot de militaire reserve. Genoeg voer voor discussie dus. Helaas kan die niet worden aangevat omdat te weinig meerderheidsleden aanwezig zijn. De regel luidt dat wetgevend werk dan niet besproken kan worden.

Over de regeling van de werkzaamheden wordt wel gediscussieerd zonder behaald quorum. En daar ligt nog een interessant voorstel op tafel: een vergadering wijden aan twee jaar oorlog in Oekraïne. Helaas, na een uur verhitte discussie loopt het daar ook vast. De conclusie? Over het organiseren van een debat is geen akkoord. De scholieren op de publiekstribune krijgen geen fraai beeld te zien van onze parlementaire democratie.

Imperialistische ambities

Nochtans is zo’n debat meer dan nodig. Oekraïne behaalde in het eerste jaar van de oorlog belangrijke overwinningen, de hoop op een snelle Oekraïense overwinning is ondertussen vervlogen. Het land kampt met grote tekorten. De roep om wapens en munitie klinkt almaar luider, maar de toekomst van westerse militaire steun staat op losse schroeven. De Europese opschaling van militair materieel is in gang gezet, maar verloopt traag. De verkiezingen in de Verenigde Staten veroorzaken veel onzekerheid. En na de uitspraken van de Franse president Emmanuel Macron, waarbij hij het sturen van westerse troepen niet uitsloot, toonde Europa verdeeldheid.

Ondertussen draait de Russische oorlogseconomie overuren en verkondigt president Vladimir Poetin zonder schroom zijn verdere imperialistische ambities. Rusland zou in staat zijn om binnen drie tot acht jaar zijn verloren militaire capaciteiten op te bouwen en nieuwe agressie te starten. Het kan gaan om een aanval richting Moldavië of Georgië, beide kandidaat-lidstaat van de EU. Sommigen vrezen eerder agressie richting de Baltische staten of het noorden van Finland, om de NAVO te testen. Hoe je het ook draait of keert, als Poetin de oorlog wint, zal hij niet stoppen bij Oekraïne.

Bij onze buurlanden beweegt dezer dagen veel. Frankrijk sloot onlangs een defensieovereenkomst met Moldavië en is van plan enkele Franse bedrijven dringend militair materieel direct op Oekraïens grondgebied te laten produceren. Nederland beslist over miljardenprojecten in zijn marine, met de aanschaf van vier nieuwe fregatten en een vervanging van de onderzeevloot. En in Duitsland wordt gedebatteerd over de herinvoering van een nieuwe vorm van dienstplicht, geïnspireerd door Scandinavische varianten.

Geen verkiezingsthema

In België spreken militaire experts duidelijke taal. Maar in het politieke debat blijft het vaak te stil. Tijdens een recent voorzittersdebat werd met geen woord gerept over de geopolitieke crisis. Het lijkt erop dat de oorlog in Oekraïne geen verkiezingsthema zal worden. Hier ligt een rol voor de media. Organiseer een groot verkiezingsdebat over Oekraïne en de bredere Russische dreiging. Dwing partijen zich te positioneren, los van hun vooraf bepaalde partijprogramma’s. Alleen zo weet de kiezer hoe elke partij zich verhoudt tot de wereld die in brand staat.

Politieke debatten op televisie blijven vaak beperkt tot het uitwisselen van oneliners. Tijdens de campagne voor de verkiezingen in Nederland van november spraken Pieter Omtzigt (Nieuw Sociaal Contract) en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) af op eigen houtje een diepgaand debat te organiseren, waarbij een halfuur per thema werd gereserveerd. Dat werd live uitgezonden op YouTube. Reguliere verkiezingsdebatten schieten tekort, klonk het, en ze hadden gelijk.

In België is ook te weinig ruimte voor inhoudelijke discussies tussen voorzitters of kopstukken. In de tv-studio’s blijft het vaak steken op voorgekauwde debatfiches. Een groot verkiezingsdebat over Oekraïne moet zo’n format overstijgen. De Russische dreiging verdient een grondige politieke discussie. Als het niet in de commissie-Landsverdediging lukt, dan maar op de nationale televisie.