Ook in Vlaanderen staat ouderenzorg voor uitdagingen

De Brusselse regering wil vanaf 2024 het aantal woongelegenheden in Brusselse woon-zorgcentra met 21 procent terugschroeven. Kortzichtig, want ook de Brusselaar vergrijst, zij het iets minder snel dan de Vlaming. Binnen afzienbare tijd zal ook in Brussel meer vraag zijn naar kwaliteitsvolle zorg en de ondersteuning van ouderen.

Vlaanderen telt 825 woon-zorgcentra, met 83.658 woongelegenheden en 33.767 assistentiewoningen. Met een gemiddelde bezettingsgraad van 97 procent klimmen de woon-zorgcentra uit een diep dal na enkele moeilijke coronajaren. Het is gissen naar de leegstand in assistentiewoningen, omdat daarover geen cijfers bijgehouden worden. Maar aangenomen kan worden dat ook daar almaar meer ouderen hun weg naar vinden.

De beslissing te verhuizen naar een assistentiewoning of een woon-zorgcentrum voelt voor veel ouderen negatief aan, omdat ze het beschouwen als het laatste hoofdstuk in hun leven. Elke oudere wil graag in de eigen woning en vertrouwde omgeving blijven, maar slechts voor een handvol is die wens mogelijk.

Zilveren toekomst

Vlaanderen vergrijst razendsnel. Demografen gaan ervan uit dat tegen 2030 zowat 243.000 Vlamingen ouder dan 85 zijn en dat dat aandeel nog minstens twee decennia stijgt. De komende jaren moeten we ook rekening houden met een verdubbeling van het aantal ouderen met dementie en/of een psychiatrische aandoening. De vraag is of Vlaanderen een plan heeft om de ouderen van morgen een zilveren toekomst te bieden.

De afgelopen jaren heeft Vlaanderen stappen gezet in de goede richting. Maar op minder dan een jaar van de verkiezing is het tijd dat onze beleidsmakers een sprint inzetten en een masterplan voor de Vlaamse ouderenzorg uitwerken. De verwachting van de oudere moet daarbij het leitmotiv zijn.

Begin 2024 begint de Vlaamse Ouderenraad met een grootschalige bevraging van de bewoners van woon-zorgcentra. De bewoners en hun familie zullen kunnen aangeven hoe ze hun kwaliteit van leven, wonen en zorg ervaren. Die grootschalige en gestandaardiseerde feedback is een godsgeschenk voor de sector, omdat die ouderenzorgvoorzieningen in staat zal stellen hun werking nog beter af te stemmen op de verwachtingen van de oudere. Maar om de verwachtingen van de nieuwe generatie ouderen te kennen is extra onderzoek nodig.

Thuis voelen

Gelukkig is er heel wat internationaal onderzoek dat Vlaanderen kan inspireren. We zouden zorg kunnen organiseren in plaatsen waar iedereen zich thuis voelt. Daarvoor moet Vlaanderen nog meer inzetten op gedifferentieerde woonvormen, zoals cohousing, herstelverblijven, woon-zorgcentra waar het leven van de bewoner centraal staat en assistentiewoningen met een uitgebreid zorg- en ondersteuningsaanbod.

Daarvoor moeten er een nieuwe programmatie en erkenningskalender komen, die de sector een perspectief bieden. In Vlaanderen is er - net als in Brussel - een moratorium op het openen van nieuwe woon-zorgcentra. Voor cohousing van ouderen bestaat helemaal geen kader. Voor herstelverblijven blijft het wachten op financiering. De markt van de assistentiewoningen is de voorbije jaren overgelaten aan investeerders die denken aan rendementen in plaats van aan mensen.

Van de ideale zorgzame buurten waar intergenerationeel samenleven de standaard wordt, zijn we nog ver. Besturen is meer dan de waan van de dag, het is het vooropstellen van strategische doelen, het vaststellen van visies die zich uitstrekken tot aan de horizon van de toekomst. Besturen is vooruitzien. Deze Vlaamse regering rest nog tien maanden om een blauwdruk te maken over hoe we kunnen evolueren naar een meer relatiegerichte en persoonsgebonden zorg voor onze kwetsbare ouderen.