Na de pandemie

De hoofdreden voor het stilvallen van de economie is dat de kanalen tussen klanten en bedrijven abrupt onderbroken werden. Klanten kunnen niets kopen omdat leveranciers onbereikbaar zijn. Bedrijven kunnen weinig verkopen omdat ze klanten niet kunnen bedienen. Gevolg: weinig of geen omzet.

Die triviale vaststelling is fundamenteel om een correct beleid te voeren. Het verbreken van de band tussen klant en bedrijf maakt deze crisis anders. In voorgaande crisissen was de band tussen klant en bedrijf niet - of minder - verstoord dan nu. Vaak ontstaat een crisis omdat klanten koopkracht verliezen. Dat was zo tijdens de Grote Depressie. Keynes bracht toen de oplossing aan door te wijzen op het belang van vraagstimulering. Sindsdien hebben veel Europese landen, België is een voorloper, automatische stabilisatoren gecreëerd die de koopkracht ondersteunen. Die ondersteuning is vandaag met de tijdelijke werkloosheid in werking gesteld. Soms gaat het anders. Na de oorlog was de economie in crisis omdat er geen aanbod was. Daarom steunde de overheid toen de bouw van nieuwe capaciteit.

De coronacrisis is geen vraagcrisis en ook geen aanbodcrisis. Al wordt de productie wel bemoeilijkt wordt door de sanitaire maatregelen. Toch zijn de koopkracht en de productiecapaciteit niet echt aangetast. De koopkracht is behouden dankzij het solidariteitsmechanisme van de sociale zekerheid en de complementaire maatregelen van de regeringen. Al moet voor de zelfstandigen zeker nog wat gedaan worden.

Dat de band tussen klant en bedrijf niet helemaal verbroken werd, is te danken aan de e-commerce. Maar de gebroken band is niet volledig gecompenseerd. Drie vragen rijzen daarbij. Hoe anders zou het geweest zijn als dit land vijf jaar geleden een gunstig klimaat voor e-commerce gecreëerd had? Kan iemand zich het economische drama voorstellen mocht dit virus twintig jaar geleden uitgebroken zijn? E-commerce stond toen nergens. Als e-commerce terrein wint, want gebeurt dan met de steden?

Vier aanbevelingen

- Eerst moet de verbroken band tussen klanten en bedrijven hersteld worden. Dat kan via e-commerce. Maar ook de internationale of minstens intra-Europese handel moet zo snel mogelijk op een veilige en slimme manier weer opstarten. Nu zijn de maatregelen te bot, alles wordt verboden. Jammer genoeg biedt e-commerce geen oplossing voor alle bedrijven. Voor onder meer de horeca, het toerisme, de persoonsverzorging, de culturele en de evenementensector is het internet geen oplossing om de omzet te herstellen. Daarom moet de social distancing tijdelijk aangevuld worden met sociale compartimentering. De bevolking moet op een verstandige manier in groepen verdeeld worden en elke groep mag om de beurt op een bepaald moment en op een bepaalde plaats een activiteit uitoefenen, mits inachtname van de huidige beschermingsmaatregelen. De sociale compartimentering zal pieken en besmetting vermijden. Nederland geeft het voorbeeld met de opening van de scholen.

- Vervolgens moet het risicodragend kapitaal van de ondernemingen en zelfstandige ondernemers versterkt worden. Dat is nodig omdat de bedrijfsverliezen het vermogen van de bedrijven aantasten. Met een verzwakt eigen vermogen kunnen de nodige kredieten voor overbrugging, werkkapitaal of investeringen niet gevonden worden en valt een bedrijf ten prooi aan overnames. De versterking van het eigen vermogen kan komen van een verdere verlaging van de vennootschapsbelasting of van een vernieuwde Cooreman-De Clercq-regeling. Dat wordt politiek moeilijk. Maar een versterking van het risicokapitaal is essentieel.

- Kredietverlening aan de bedrijven is de derde aanbeveling. Anders dan Duitsland en Frankrijk, om maar die te noemen, aarzelt de Belgische overheid om de garantieregeling volledig op zich te nemen. Toch lijkt het normaal de risico’s die de bedrijven nu lopen en die ontstaan zijn door de uitbraak van het virus bij de maatschappij te leggen.

- Tot slot, de budgettaire gevolgen. Alle maatregelen vergroten het begrotingstekort. Dat is onvermijdelijk, maar geen reden om niets te doen. De les van de jaren dertig. Oplossingen voor de begroting moeten Europees gezocht worden. Ook een herschikking van de fiscaliteit is noodzakelijk, maar die kan het begrotingstekort niet oplossen. Het is ondenkbaar dat de totale fiscale druk in België nog verhoogt. De herschikking moet wel tot een rechtvaardige fiscaliteit leiden, waarbij sommigen minder en anderen meer gaan betalen. Maar een oplossing voor de begroting komt niet van de herschikking. Het enige dat werkelijk helpt, is snellere economische groei. Dat is echt de enige mogelijkheid om de maatschappelijke behoeften nu en in de toekomst te financieren.