Midden in Trumps storm blijft één man kalm: Xi

Met de wispelturige invoering van zijn handelstarieven heeft de Amerikaanse president Donald Trump een wereldwijde economische, financiële en diplomatieke storm ontketend.

In het oog daarvan bevindt zich een schijnbaar stoïcijnse Xi Jinping. China maakt geen aanstalten om met Trump te onderhandelen, kondigt vergeldende maatregelen aan en zegt klaar te zijn om te ‘vechten tot het einde’. Waar tankt de Chinese leider vertrouwen voor die houding van ‘rustig blijven en doorgaan’?

Op het moment dat wij dit schrijven, hebben de Verenigde Staten hun importheffingen op Chinese goederen verhoogd tot 125 procent. Op het moment dat u dit leest, kan het alweer hoger zijn. In dit tempo wordt het actuele cijfer stilaan een abstract gegeven.

China reageert met tegenmaatregelen, maar is wellicht terughoudend om onder druk van de VS plotsklapse beleidsveranderingen in te voeren. Het staat als het ware in een rustpositie. Xi ontpopt zich als meester in de taoïstische kunst van de wu wei oftewel het ‘handelen door niet te handelen’. Hij wacht geduldig het juiste moment af om op omstandigheden in te spelen en langetermijndoelen te verwezenlijken.

Uit Xi’s stoïcijnse wuweihouding valt moeilijk iets af te lezen, maar hij is deze handelsoorlog vermoedelijk liever kwijt dan rijk. China ziet het systeem van vrijhandel als het voordeligst voor zijn economie, zolang het zijn strategische belangen niet in gevaar brengt, en voor de wereldeconomie. Het werpt zich nu op als verdediger van de vrijhandel en reikt de hand naar partners die eenzelfde mening zijn toegedaan, van bedrijfs- tot wereldleiders.

Ook was Xi deze handelsoorlog waarschijnlijk liever ingegaan met een sterkere economie. China kampt met structurele problemen zoals vergrijzing, lage binnenlandse consumptie en een hoge schuldgraad van lokale overheden. Maar vooralsnog zet dat Xi er niet toe aan te plooien voor Trump.

Vlucht vooruit

In de ogen van Xi zit China in een handelsoorlog met de VS verwikkeld sinds 2018, toen Trump tijdens zijn eerste ambtstermijn tarieven begon op te leggen aan een rist Chinese producten.

Maar belangrijker dan het precieze beginpunt is in Chinese ogen de continuïteit van deze handelsoorlog. Trumps opvolger Joe Biden hield gewoon vast aan tarieven en lanceerde er nog een reeks handelsbeperkingen bovenop. Voor China is deze handelsoorlog daarom geen probleem met Trump, maar met de VS. Proberen die storm sneller te doen overwaaien heeft daarom weinig zin voor Xi.

De Chinese leider heeft de voorbije jaren de vlucht vooruit gekozen. Door in te zetten op onafhankelijkheid van Amerikaanse (en bij uitbreiding westerse) technologie en markten heeft hij geprobeerd de Chinese economie weerbaarder te maken voor wat hij op het Nationale Partijcongres van 2022 ‘hoge winden, onstuimige waters en zelfs gevaarlijke stormen’ noemde.

Wat de afhankelijkheid van export betreft, kan Xi niet helemaal tevreden zijn. De VS en andere westerse landen blijven belangrijke afzetmarkten voor China. Op het vlak van technologie put Xi ongetwijfeld wel vertrouwen uit recente successen in de ontwikkeling van onder meer elektrische voertuigen met automatische besturingssystemen en artificiële intelligentie.

Zee-, weer- en oorlogsmetaforen

De tijd zal uitwijzen wie te dicht bij de zon vliegt: Xi of Trump. De Chinese leider beseft dat afhankelijkheid in twee richtingen werkt. Hij rekent er ongetwijfeld op dat de Amerikaanse afhankelijkheden van de Chinese economie zich snel manifesteren.

Een van de aangekondigde Chinese tegenmaatregelen betreft zeldzame aardmetalen, waarvan de productie en de verwerking sterk geconcentreerd zijn in Chinese handen. De aardmetalen zijn essentieel voor strategische en hoogtechnologische industrieën. Voor dat soort strategische afhankelijkheden heeft Trumps retoriek, die gefixeerd op het handelstekort van de VS, weinig oog. Xi daarentegen heeft zijn huiswerk zorgvuldig gemaakt.

Xi heeft het gevoel zijn land ook politiek goed voorbereid te hebben op deze storm, wat bijdraagt tot zijn kalmte. Al jaren waarschuwt hij de Chinese bevolking in allerlei zee-, weer- en oorlogsmetaforen voor de woelige wateren die op komst zijn. In zijn ogen hijst China de zeilen voor een slag waarop het zich zo zorgvuldig mogelijk heeft voorbereid.

In tegenstelling tot de Republikeinen, die met enige angst richting de mid-termverkiezingen van 2026 beginnen te kijken, zitten Xi en de Communistische Partij stevig in het zadel. Het geeft Xi vertrouwen dat hij het Chinese schip op een langetermijnkoers kan houden.