Laten we kraan van eeuwigdurende vervuiling dichtdraaien

Vlaanderen, en in het bijzonder Zwijndrecht, kent maar al te goed de verwoestende gevolgen van pfas, een klasse van meer dan 10.000 door de mens geproduceerde 'forever chemicals' die duizenden locaties in Europa en daarbuiten hebben verontreinigd, met enorme schade voor de gezondheid en het milieu tot gevolg. De direct getroffen gemeenschappen in pfas-haarden ondervinden de verschrikkelijke gevolgen van de vervuiling: van vervuild drinkwater tot gezondheidsrisico's en emotioneel leed.

Net zoals vervuiling ons lichaam en ons milieu binnendringt, infiltreert de bedrijfslobby de politiek. Aan beide moet een einde worden gemaakt.

Met Corporate Europe Observatory hebben we een lobbycampagne aan het licht gebracht tegen een ambitieus EU-voorstel om de productie en het gebruik van pfas te verbieden, behalve voor cruciale toepassingen waarvoor geen veiliger alternatieven bestaan. Voor het eerst kregen we een duidelijk inzicht in de lobbytactieken. We waren getuige van intensieve pogingen om de pfas-beperking te vertragen, af te zwakken en uiteindelijk te laten ontsporen. We documenteerden de inspanningen om de regelgeving voor chemische stoffen niet langer te laten draaien om het beschermen van de gezondheid en het stoppen van vervuiling, maar om de winsten van de industrie en hoe die mogelijk klappen krijgen.

De spin- en beïnvloedingstactieken op EU-niveau waren agressief en in veel gevallen misleidend. Levensvatbare vervangende chemische stoffen werden ondermijnd. 'Effectbeoordelingen' die paniek zaaiden over mogelijke winstderving en andere voor de industrie gunstige studies werden gefinancierd. Industriële gebruikers van pfas zoals de batterij- en halfgeleidersector werden gemobiliseerd om echokamers op te zetten. Lobbyadviesbureaus en advocatenkantoren werden ingezet en zwakkere, vrijwillige regelingen werden naar voren geschoven om de aandacht af te leiden van een uitgebreider verbod.

Alleen al in het afgelopen jaar hebben de grootste pfas-producenten hun lobbyuitgaven in de EU met een derde verhoogd in een wanhopig poging de status quo te handhaven. Dat de Europese Commissie extreem ontvankelijk was voor de argumenten van de industrie in plaats van maatregelen te nemen om de macht van het bedrijfsleven in deze terug te dringen, is zorgwekkend. De chemielobby dreigt de ambitie van de EU-ban op pfas fundamenteel te ondermijnen.

Dit is de jongste zet in een decennialange doofpotoperatie. De industrie kende de gevaren van pfas al in de jaren 70. In plaats van alarm te slaan bleef ze produceren.

Daardoor zitten we nu met deze enorme vervuilingscrisis. De 100 miljard euro per jaar om heel Europa op te ruimen is er niet, laat staan dat we over de technologie beschikken om dat op grote schaal te doen. De enige echte oplossing is stoppen met de productie van pfas, behalve voor toepassingen die cruciaal zijn voor de samenleving. Maar zonder ingrijpen stoot de industrie de komende 30 jaar naar verwachting nog eens 4 miljoen ton pfas uit, met langdurige gevolgen voor onze gezondheid, het water, de bodem en de lucht die we inademen.

We hebben nieuwe regels nodig die de lobby van de chemische industrie beperken tot raadplegingen en andere openbare kanalen, waar verkeerde informatie effectief kan worden aangevochten. En er moet een muur komen die de besluitvorming in het algemeen belang afschermt van de lobby van de chemische industrie. Zodat we over 20 jaar, overspoeld door eeuwige vervuiling, niet hoeven terug te kijken op de Europese pfas-beperking als een volledig gemiste kans om de kraan dicht te draaien.