Is België te comfortabel voor ondernemerschap?

Bij ondernemerschap hoort gezond risico. Laat dat laatste nu net een woord zijn waar de gemiddelde Belg spontaan koude rillingen van krijgt. Verrassingen zijn heerlijk, zolang ze niet te onverwacht komen. Verzekeringskantoren doen dan ook gouden zaken, met formules voor burgerlijke aansprakelijkheid, buitenlandse reizen en rechtsbijstand voor burenruzies allerhande. Onze volksaard is er een van risicomijding, wat Geert Noels onlangs nog aanhaalde.

Die risicoaversie is weinig compatibel met ondernemerschap, want dat gaat hand in hand met ondernemersrisico. De situatie in ons land is paradoxaal. Het percentage startende ondernemers is bij de laagste van Europa. Terwijl bijna twee op de drie van die starters langer dan vijf jaar overleven. Met dat cijfer zijn we de beste van de Europese klas. Als we ondernemen, doen we het dus blijkbaar met een goed doordacht businessplan. Waar komt onze neiging tot risicomijding dan toch vandaan? Volgens mij ligt het aan onze prima uitgebouwde welvaartsstaat.

Middenklasseleven

Even een optelsommetje voor iemand die het geluk heeft in een middenklassegezin op te groeien. Je studeert af, doet op het werk wat wordt gevraagd, koopt een bouwgrond of renoveert een huis, en krijgt 1,6 kinderen. Schik je jezelf probleemloos naar dat patroon? Dan biedt ons land een uitstekend leven. Zonder pech geraak je op die manier aan het mediane gezinsinkomen van bijna 4.000 euro per maand, waarvan je met wat spaarzaamheid een substantieel deel opzij kan zetten om later je pensioen mee aan te vullen. Meer simulaties per gezinssamenstelling vind je met deze tool.

Die luxe hebben pakweg onze noorderburen niet. Aardgasvoorraad en begrotingsoverschot, allemaal goed en wel, maar het gemiddelde Nederlandse gezin wordt minder beschermd door de overheid. En het contrast met onze vrienden aan de overkant van de Atlantische Oceaan is nog sterker. Amerikanen zijn loco, dat wisten we al langer, maar overlevingsdrang moet je hen wel nageven. Voor hulp kloppen ze zelden bij de staat aan: Uncle Sam geeft toch nooit thuis.

Ik ondervond het verschil in ondernemersmentaliteit zelf voor het eerst toen ik in Barcelona werkte. Het was de tijd van de iPhone 5, toen de term digital nomad nog gebruikt werd om een woestijnbewoner met een internetverbinding mee aan te duiden.

In hartje Catalonië was ik voortdurend omringd door hordes Nederlanders die met wisselend succes koffiebars en fietsverhuurbedrijfjes op poten probeerden te zetten in zijstraten van de Ramblas. Als dat niet werkte, konden ze het nog altijd proberen te maken in Londen, of desnoods een B&B in Frankrijk openen, met suderans bij het ontbijt. Belgen heb ik in Barcelona alleen gezien tijdens hun citytrips. Mijn latere carrière in Ierland bleek precies hetzelfde verhaal - al is Heineken ondanks de Nederlandse expansiedrang gelukkig nooit doorgebroken in het land van Guinness.

Het risico op grote fortuinen laten we in ons land graag liggen in ruil voor stabiliteit. Daarvoor hebben we heel wat over, en de torenhoge belastingen worden al bij al relatief eenvoudig aanvaard. Financieel gezien is het sop de kool vaak gewoonweg niet waard als ondernemer, tenzij je een revolutionair idee hebt dat de wereld kan veranderen of opteert voor fiscale optimalisering via een managementvennootschap

Ondernemersmotivatie

Als ondernemer en docent kom ik elke dag in contact met andere succesvolle ondernemers. Als ik hen vraag naar wat hen motiveerde om met een eigen zaak te beginnen, keren dezelfde factoren telkens terug. Meestal ondernemen ze uit pure passie voor een eigen product of dienst, waarbij ze ook zelf de beslissingen willen kunnen nemen over wie deel uitmaakt van hun team.

Het zijn eerder de gefaalde ondernemers die zich te snel laten verleiden door de wervende verhalen van banken en coaches allerhande over hoe fantastisch het ondernemerschap is. Als wijze les voor die laatste groep citeer ik graag Ilja Leonard Pfeijffer. In zijn epos 'Grand Hotel Europa' vertelt de schrijver een anekdote over een mislukte ontdekkingsreiziger: ‘Als ontdekkingsreiziger was Enrico te laat geboren. Bijna alles was al ontdekt. Alleen de binnenlanden van Papoea-Nieuw-Guinea waren nog over. [...] Bij thuiskomst in Genua bouwde hij een groot, nostalgisch middeleeuws kasteel voor zichzelf, met uitzicht op zee. Op het terras zette hij een standbeeld van Columbus, zijn voorbeeld en inspiratiebron. [...] Zijn ontdekkingsreis was niet gemotiveerd geweest door de wil om iets nieuws te ontdekken, maar door het verlangen om net zo te zijn als de ontdekkingsreizigers uit het verleden.’