Hoge belastingdruk is net zo onrechtvaardig als inefficiënte belasting

Fiscaal wonderland staat in rep en roer na de goedkeuring in de Kamercommissie Financiën van een wetsvoorstel om de kaasroute af te schaffen. Met die fiscale ontwijkingstechniek via Nederland kan vermogen worden overgedragen zonder schenkingsrechten en vooral zonder successierechten te moeten betalen.

De techniek is vrij eenvoudig. Onze wetgeving zegt dat schenkingen onder levenden aan schenkingsrechten worden onderworpen, maar de overheid aanvaardt dat schenkingen van roerend vermogen ook zonder schenkingsrechten kunnen. Als geen schenkingsrechten werden betaald, zijn successierechten verschuldigd als de schenker binnen drie jaar na de schenking overlijdt. Mensen met een fiscale allergie moeten na een onbelaste schenking nog drie jaar op de aardbol ronddolen voordat hun erfgenamen volledig vrij zijn van erfbelasting.

Het bewijs van de startdatum van die driejarige termijn is juridisch zeer belangrijk als men in conflict komt met de fiscale administratie. In een schrijven van 26 maart 1956 stelt de fiscale administratie dat de erfgenamen dat bewijs kunnen leveren ‘met alle rechtsmiddelen, met inbegrip van getuigen en vermoedens, maar met uitzondering van de eed'. Hoewel het bewijs van de datum vrij kan worden geleverd, is in fiscale middens een praktijk ontstaan waarbij men de schenking door een Nederlandse of Zwitserse notaris laat bevestigen in een akte. Dat staat chic, is sluitend, maar totaal overbodig. Het bewijs van de schenking kan ook op veel andere manieren geleverd worden.

Andere routes

Toch heeft de politiek beslist die uitwijkmogelijkheid via een buitenlandse notaris aan banden te leggen. Voortaan moeten schenkingsrechten worden betaald op deze via het buitenland geregelde schenkingen. Opmerkelijk is dat alleen die piste afgesloten wordt. De andere fiscale ontsnappingsroutes, zoals de hand- of bankgift, worden ongemoeid gelaten. Belastingvrij schenken blijft perfect mogelijk.

Het belang van het afsluiten van de kaasroute moet sterk worden gerelativeerd. Toch veroorzaakt het veel commotie in fiscale middens. Of die commotie terecht is, hangt af van het uitgangspunt. De initiatiefnemers hebben hun voorstel verantwoord vanuit de redenering dat meer fiscale rechtvaardigheid nodig is. Ze vertrekken van de collectieve fiscale rechtvaardigheid: dat het niet fair is dat enkelingen - lees, de meer vermogende burgers - door kunstgrepen via buitenlandse notarissen aan belastingheffing kunnen ontsnappen.

Vermogensplanners

Dat is niet naar de zin van de fiscale vermogensplanners. Die vrezen dat het sluiten van de kaasroute de voorbode is van nog meer fiscale onheil. Ze vertrekken van een meer individuele fiscale rechtvaardigheid: iedereen moet het recht hebben om belastingheffing op overdracht te vermijden.

Het debat over de vraag wie gelijk heeft, is zinloos. Pleitbezorgers van beide strekkingen discussiëren meestal met een paardenbril op en kijken vaak niet verder dan hun eigen gelijk.

We vertrekken beter van enkele vaststellingen en koppelen daar conclusies aan. Het succes van de sector van de vermogensplanners is recht evenredig met de belastingdruk op erfenissen. Hoe hoger, hoe meer mensen geneigd zijn ontsnappingsroutes te zoeken. Daar ligt de knoop. Successierechten hebben naast een budgettaire doelstelling historisch gezien ook een herverdelende functie, waarmee men de concentratie van vermogen bij bepaalde individuen of instituten probeert te voorkomen. Doorheen de jaren is die functie volledig verwaterd.

Middenklasse

Op Vlaams niveau brengt de erfbelasting 1,45 miljard euro op voor de begroting. De hamvraag is wie die erfbelasting betaalt. Uit de jongste cijfers van de Vlaamse Belastingdienst (2017) blijkt dat de helft van de erfenissen minder dan 132.000 euro bedroegen en dat slechts 10 procent meer dan 450.000 euro naliet aan zijn erfgenamen. Het gaat om de middenklasse. De echt grote vermogens blijven buiten het schootsveld van de successierechten. De reden ligt voor de hand. De tarieven van de successierechten zijn in de drie gewesten torenhoog. Wie fiscale kennis heeft of ze kan inhuren, kan de belasting omzeilen.

Laten we daar conclusies aan koppelen, want het is onverantwoord nog langer vast te houden aan een belasting die haar doel volledig voorbijschiet en vooral ‘onwetenden’ belast. Maar het is ook onverantwoord fiscale ontsnappingsroutes te blokkeren zonder werk te maken van een flinke verlaging van de globale belastingdruk. Ook dat moet hoog op de politieke agenda staan. Met een bredere belastinggrondslag en lagere tarieven heeft dit verhaal alleen maar winnaars.