Hoe omgaan met het nieuwe Amerika? De ervaring met China is een goede leidraad

De 'Liberation Day' van de Amerikaanse president Donald Trump en de importheffingen op producten van zowat overal ter wereld zijn het laatste wapenfeit in onze snel veranderende wereld. Sinds Trump aan de macht is, probeert hij in sneltempo de Verenigde Staten te hervormen. Voor bedrijven wil dat zeggen dat ze vooral moeten doen wat Trump wil. En dat gaat ver. De tarieven zijn erop gericht om bedrijven te dwingen in de VS te produceren en zo jobs terug te halen.

Ook in de techwereld is de invloed van Trump voelbaar. Hij wil geen censuur meer van haatspeech op de socialemediaplatformen. Techmiljardairs als Jeff Bezos and Mark Zuckerberg lopen al in het gareel. Elon Musk is een actieve Trump-sponsor en probeert met het Department of Government Efficiency het overheidsapparaat fel uit te dunnen en geld te besparen.

Amerikaanse overheidsdiensten hebben de boodschap gekregen dat ze begrippen als opwarming van de aarde en diversiteit van hun website moeten schrappen. Zelfs Europese bedrijven kregen een soortgelijke boodschap. Het is duidelijk dat de Amerikaanse economie verregaand gepolitiseerd wordt.

Made in China

Dat lijkt allemaal nieuw voor ons, maar dat is het niet helemaal. Westerse bedrijven stellen al tientallen jaren dat China een protectionistisch beleid voert en dat er geen gelijk speelveld is. Ze klagen dat Chinese (staats)bedrijven worden bevoordeeld bij openbare aanbestedingen en dat 'Made in China'-producten voorrang krijgen. China publiceert ook al jaren een 'Negative List', die bepaalt in welke sectoren buitenlandse bedrijven mogen investeren, en onder welke voorwaarden.

Het is al decennia duidelijk dat met China een win-winsituatie moet worden gecreëerd. China moet voordeel kunnen halen uit de aanwezigheid van westerse bedrijven, in de vorm van werkgelegenheid, joint ventures, enzovoort. In ruil kunnen westerse bedrijven de markt betreden en vaak grote winsten maken.

Tegelijk kan de Chinese overheid ook erg interventionistisch optreden. Bedrijven en landen moeten op eieren lopen als het over politiek gaat. Landen als Australië werden economisch ‘gestraft’ als ze te veel kritiek uiten op wat China doet. Australische producten werden een tijd geblokkeerd of konden helemaal niet meer worden geïmporteerd. Westerse bedrijven die op hun website Taiwan als een land beschrijven - en niet als een provincie van China - worden op de vingers getikt.

Ook Chinese techmiljonairs hebben de nodige aanvaringen gehad met Peking. In 2020 werd de beursgang van de betaaldienst Alipay op het laatste moment afgeblazen, omdat topman Jack Ma te veel kritiek had op de overheid. Niet slim van hem, want diezelfde Chinese overheid had er met deregulering voor gezorgd dat Alipay zo snel kon groeien.

Geen verrassingen

In China weet iedereen dat de privésector ondergeschikt is aan het belang van het land. Peking aanvaardt simpelweg niet dat iemand meer macht heeft dan de overheid. Dat op zich hoeft geen probleem te zijn. Westerse bedrijven hebben fortuinen verdiend in China, zolang ze zich maar aan de regels aanpasten.

Trump gaat dezelfde weg op en haalt inspiratie uit het Chinese draaiboek. Maar er zijn grote verschillen. China neemt meestal doordachte beslissingen en voert een langetermijnbeleid, zowel economisch als politiek. Het is niet noemenswaardig anders dan twintig jaar geleden. Zo kunnen bedrijven zich voorbereiden en investeren in de toekomst. Ook weten andere landen hoe met China om te gaan. Daarom gaan ze nog niet akkoord met het beleid, maar verrassingen hoeven ze niet te vrezen.

Trump daarentegen voert een beleid met dagelijks nieuwe verrassingen. Tarieven die vandaag worden ingevoerd, kunnen volgende week alweer zijn afgeschaft. Kabinetsleden komen en gaan, alles lijkt irrationeel. Het Chinese draaiboek kan helpen te begrijpen hoe met Trump om te gaan, maar een feilloos recept is het niet.