Haal koekoeksei van gezondheidszorg uit federale mand

Bij de zesde staatshervorming in 2010 legde CD&V naast de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde en de overdracht van bevoegdheden ook de nieuwe bijzondere financieringswet (BFW) op tafel. We zetten toen vier principes voorop.

De hervorming van de financiering moest democratisch gelegitimeerd zijn. De fiscale autonomie van de deelstaten nam toe: 25 procent van de personenbelasting kan door de gewesten zelf worden vastgelegd en de gewesten moeten zelf verantwoording afleggen voor de besteding, verhoging of verlaging ervan. Zo plukt de deelstaat zelf de vruchten van de economische groei.

Het tweede principe was de responsabilisering, mee door de overdracht van de ouderenzorg en haar kosten en door een grotere verantwoordelijkheid voor de eigen arbeidsmarkt. Dat was noodzakelijk. Als ons land een werkgelegenheidsgraad van 80 procent wil bereiken om de financiering van de pensioenen te garanderen, moeten de regio’s geresponsabiliseerd worden. De dotaties nemen af door ze slechts gedeeltelijk met de reële economische groei te laten stijgen. Dat is de 'bijdrage' van de deelstaten aan de vergrijzingskosten.

Daarnaast speelt het overgangsmechanisme. De Franstaligen kozen bij de onderhandelingen voor zekerheid op de korte termijn. Die zekerheid eindigt de komende jaren. Goed presterende regio’s worden voortaan beloond.

Van het derde principe, de solidariteit, werden de perverse effecten weggewerkt door een overgangsmechanisme waarbij elk gewest er belang bij heeft economisch beter te presteren. De mogelijkheden voor extra inkomsten van de BFW zijn groter dan het verlies aan solidariteit.

Stabiliserend

Ten vierde en ten slotte is de hervorming stabiliserend. Ze draagt bij aan de sanering van de federale overheid. Dat is goed om de toekomstige pensioenen te betalen. De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) berekende dat via deze wet al 2,9 miljard euro is bijgedragen aan de federale overheidsfinanciën. Dat zal ook in de toekomst het geval zijn. Dat is belangrijk, want via het federale niveau - dat almaar meer geld moeten zoeken om aan zijn verplichtingen te voldoen - worden de pensioenen van de mensen betaald, ook van diegenen die in Vlaanderen wonen. Gezonde federale overheidsfinanciën zijn ook in het belang van de Vlaming.

Terwijl de financiële situatie van Vlaanderen erop vooruit is gegaan, zou het kortzichtig zijn zich van het federale niveau niets meer aan te trekken. De federale overheid komt in toenemende mate in de problemen. De kosten van de sociale zekerheid zijn in twee jaar tijd met 16,7 miljard euro gestegen. Dat is evenveel als de gezagsdepartementen van de federale overheid in één jaar kosten.

Behalve de groeiende uitgaven zullen ook de rentelasten de komende jaren een almaar grotere hap uit het federale budget nemen. Onze overheidsschuld zit voor 81 procent op het federale niveau - een stijgende rente weegt daar het zwaarste door, de rentelasten zullen tegen 2027 met de helft toenemen - terwijl de federale overheid maar goed is voor 56 procent van de publieke uitgaven, sociale zekerheid inbegrepen.

Er ontstaat een onhoudbaar onevenwicht dat om de overheveling van bevoegdheden naar het deelstaatniveau vraagt. We moeten een duidelijke logica hanteren. Inkomensvervangende uitkeringen (zoals pensioenen, arbeidsongeschiktheid of werkloosheid) zijn federaal. Kostencompenserende uitkeringen (zoals gezins- en gezondheidsbeleid) moeten deelstatelijk zijn.

Zorgpersoneel

Omdat de gezondheidszorg in toenemende mate ouderenzorg wordt en de regionale voorkeuren sterk verschillen, moet die bevoegdheid homogeen aan de deelstaten worden overgedragen. Haal dat koekoeksei uit de federale mand. Een bevalling of een cataractoperatie kost in een Vlaams ziekenhuis 25 procent minder. In de woonzorgcentra is er 25 procent meer zorgpersoneel dan in de andere deelstaten. Vlaanderen trekt via het nieuwe Groeipakket honderden miljoenen euro's extra uit voor sociale en participatietoeslagen. Onze vaccinatiegraad zit bij de wereldtop.

De levensverwachting ligt in Vlaanderen 2,5 jaar hoger dan in Wallonië. Met dank aan minder hart- en vaatziekten, minder diabetes en minder antibiotica, en aan meer artsen die werken met een globaal medisch dossier en een veel hogere participatiegraad voor kankerscreenings. Dat is onder meer te danken aan de grotere inzet op preventie in Vlaanderen. De deelstaten betalen voor de preventie, maar de federale overheid plukt er de vruchten van.

Zorg moet in haar geheel zo dicht mogelijk bij de mensen staan, opdat ze zo nauw mogelijk kan aansluiten op hun noden. De Vlaming wordt gemiddeld ouder, wat gepaard gaat met bijkomende ziekten en kwalen. Het is moeilijk zorg op maat te verstrekken zolang de bevoegdheden versnipperd zijn. Een architect van de staatsstructuur denkt misschien in hokjes, maar ziekte en ouderdom doen dat niet. Het welzijns- en gezondheidszorgaanbod horen dan ook thuis op hetzelfde overheidsniveau.