Groen schaamlapje Europese Centrale Bank is geen fraai beeld

Zowel tijdens de grote financiële crisis van 2008 als tijdens deze pandemie hebben de centraal bankiers met veel bravoure, moed en creativiteit de boel rechtgehouden. De mensheid is hen daarvoor grote dankbaarheid verschuldigd. Maar hun extreme monetaire beleid - nodig om grote crisistsunami’s te bedwingen - wordt nu al bijna anderhalf decennium onverdroten volgehouden, en hoogst onaangename neveneffecten worden elke dag duidelijker.

Financiële markten raken steeds meer verslaafd aan de monetaire drugs van extreem lage rentevoeten en overvloedige liquiditeiten. Private en publieke schuldenbergen groeien aan tot nooit geziene niveaus. Zeepbellen creëren voortdurende onzekerheid en doen tegelijk de ongelijkheid extreem toenemen. Zombiebedrijven en -banken wegen op de groei, jobs en de productiviteit. Bovendien maakt de constante monetaire drugstoediening het de politieke beleidsklasse al te makkelijk om ernstige hervormingen op de lange baan te schuiven.

En toch voelen centraal bankiers zich geroepen om nog meer hooi op de vork te nemen, ook al is hun beleidsruimte kleiner of zelfs onbestaande geworden. In de Verenigde Staten ligt de klemtoon in de mission creep van de Amerikaanse centrale bank op gelijkheid en een inclusievere samenleving. Bij de Europese Centrale Bank ligt de focus op de actieve rol die ze moet spelen in de strijd tegen de klimaatverandering.

Belangrijk thema

Uiteraard is de klimaatverandering een belangrijk maatschappelijk thema. Maar dat zijn jeugdwerkloosheid, criminaliteit, cyberveiligheid, inkomensongelijkheid, armoede en de pandemiedreiging ook. Moeten al die thema’s dan expliciet mee in de beleidsdoelen van de monetaire strategie? Elk maatschappelijk probleem moet op het juiste niveau met de aangewezen instrumenten aangepakt worden. Monetair beleid moet prijsstabiliteit en financiële stabiliteit scheppen.

Het vaak gehoorde argument dat de klimaatkwestie tot financiële instabiliteit zou kunnen leiden, snijdt geen hout. Een militair conflict tussen de VS en China haalt de financiële stabiliteit gegarandeerd onderuit. Behoort het voorkomen van zo'n conflict daarom tot de expliciete beleidsdoelen van de monetaire aanpak? Nee toch?

Trouwens, vandaag is de grootste bedreiging voor de financiële stabiliteit, en dus ook voor economische en sociale stabiliteit, het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) zelf, en haar monetaire drugs. Ondanks alle financiële exuberantie van de jongste tijd hangt er constant een sfeertje van commotie en ontsporing in de lucht. De 200 pagina’s van het jongste rapport van de European Securities and Markets Authority (ESMA) lezen als één lange waarschuwing. De vraag is niet of er een stevige omslag in de markten (inclusief de vastgoedmarkt) komt, dan wel wanneer en in welke vorm.

In functie van haar basisopdracht zou de ECB aan een ernstige bijsturing van haar beleid moeten werken, zeker nu de inflatiedreiging vrij concrete vormen aanneemt. De uitleg van ECB-voorzitster Christine Lagarde en co. dat het om een tijdelijke opstoot van inflatie gaat, komt met elk nieuw cijfer dat verschijnt op lossere schroeven te staan. Het verleden leert dat het een titanenwerk is om inflatie die uit de fles kruipt er weer in te wringen. Ook de cryptomunten vereisen een gerichte aanpak van de centrale banken als men financiële instabiliteit wil voorkomen.

Ondanks die urgenties voor het echte monetaire beleid schept de ECB toch haar bord ook nog eens vol met klimaatbesognes. De onlangs benoemde directeur Frank Elderson speelt daarin een bedenkelijke rol. Voor hem gaat het klimaat boven alles, zo bleek ook tijdens de hoorzitting in het Europees Parlement. Elderson verdedigt bijvoorbeeld de versoepeling van kapitaalvereisten voor banken die zich op groene kredieten storten. Een garantie op toekomstig hommeles in de banksector.

Wordt die bekommernis de klimaatstrijd tot een belangrijk doel van het monetaire beleid te maken algemeen gedeeld? Neen. Iemand als Jens Weidmann, de voorzitter van de Duitse Bundesbank die ook lid is van de raad van bestuur van de ECB, liet al diverse keren zijn uitdrukkelijke reserves blijken. Ook andere leden maken ernstig voorbehoud, maar houden publiekelijk de lippen op elkaar.

Perfect excuus

Bovendien hangt nog een ander argument in de lucht dat sterk leeft, maar voorlopig onuitgesproken blijft: de klimaaturgentie komt mooi van pas om de stilaan onmogelijke positie waarin de ECB zich gemanoeuvreerd heeft aan de aandacht te onttrekken. Het klimaatdiscours als schaamlapje, zeg maar. Geen fraai beeld, maar wel indicatief voor de vele knopen waarin de ECB meer en meer gekneld raakt als gevolg van het jarenlang volgehouden extreme monetaire beleid.

Het klimaatdiscours is trouwens het perfecte excuus om dat beleid nog langer en intenser door te trekken. Maar hoe langer men op deze monetaire paden doorgaat, hoe zwaarder de eindafrekening.