Belgische politiek is een rampenfilm

Het is een bekend cliché uit rampenfilms. We zien eerst een kibbelend koppel dat op scheiden staat. Dan slaat het noodlot toe. De aarde beeft, het schip begint te zinken, het flatgebouw staat in lichterlaaie. Ineens draait het alleen nog om overleven. De ramp brengt het koppel weer samen. Ze overleven ternauwernood. Finaal vallen ze in elkaars armen. Het publiek snottert van ontroering. Eindgeneriek.

Maar wat gebeurt daarna? Leeft het koppel nadien nog lang en gelukkig? Of herbegint het ruziemaken als de herinnering aan de ramp vervaagt en de dagelijkse routine hervat? Dat is het verschil tussen fictie en werkelijkheid. Als de ramp voorbij is, gaat het leven verder, ook in de politiek. 

Uiteindelijk zijn PS-voorzitter Paul Magnette en N-VA-voorzitter Bart De Wever niet in elkaars armen gevallen. We mogen dan wel een rampenfilm in het echt meemaken, het bijbehorende romantische cliché ontbreekt. Dat heeft alles te maken met berekening op de lange termijn, zowel bij de N-VA als bij de PS. Een regering die nu ijlings op de been gebracht wordt, is nog steeds aan de macht als de ramp voorbij is en het gevoel van urgentie is weggeëbd. Dan zal het kibbelen onvermijdelijk herbeginnen: over de vermogensbelasting, de besparingen op de sociale zekerheid, de staatshervorming.  

N-VA en PS dreigden gevangen te raken in een regering die ze nooit wensten. Wat vandaag ook wordt afgesproken over een korte noodregering, de kans is zeer groot dat men er nadien gewoon mee doorgaat. Constitutioneel bestaat een noodregering namelijk niet. Ofwel is er een regering met volheid van bevoegdheden, ofwel niet. 

De coalitiepartners kunnen wel afspreken dat de regering er na een jaar mee ophoudt, maar dat kan nooit een automatisme zijn. Er komt pas een einde aan een regering als de eerste minister het ontslag aanbiedt aan de koning, of als de Kamer met een constructieve motie een alternatieve regering op de been brengt. Economisch moet het land voor een lange periode door zwaar weer. Welke partij durft het dan aan de stekker uit de regering te trekken en verantwoordelijk te zijn voor een nieuwe impasse?

Het was dan ook begrijpelijk dat de N-VA een aantal minimale afspraken wilde maken over het communautaire. Corona of niet, toetreden tot een Belgische regering met de PS en zonder een jota staatshervorming blijft lastig voor de N-VA. Net zoals het normaal is dat de PS zich niet halsoverkop in een regering met de aartsvijand wilde storten, zonder enige garantie op een linkser sociaal-economisch beleid.

Exit dus de noodregering met N-VA en PS. Maar wat krijgen we in de plaats? Patrick Dewael en Sabine Laruelle hadden duidelijk de vorming van een echte regering voor ogen, met alles erop en eraan: de aanstelling van de ministers door de koning, de eedaflegging en uiteindelijk een vertrouwensstemming. Zodra een volwaardige regering is gevormd, is het voor het parlement bijna onmogelijk die nog af te zetten, zelfs al hebben de coalitiepartners geen meerderheid. Dan zijn de politieke crisis en de formatie tot nader order voorbij. 

Wereld van verschil

Er is dus een wereld van verschil tussen het gedogen van een regering in lopende zaken met tijdelijke volmachten en het vormen van een volwaardige nieuwe regering. Het is bizar dat over zoiets essentieels zondag geen heldere afspraken gemaakt zijn. Maandag bleek plots dat de N-VA en de sp.a het heel anders begrepen hadden. Die partijen willen helemaal niet het vertrouwen geven aan een nieuwe regering. Waarom hebben ze Dewael en Laruelle dan naar de koning laten gaan met het voorstel Sophie Wilmès aan te stellen als formateur? Deed het liberale duo dat op eigen houtje? Of zaten de groenen en de PS mee in het complot?

Eén ding staat vast: de beslissingen die de komende dagen genomen worden, hebben verregaande gevolgen voor de rest van de legislatuur. Als de N-VA afhaakt en alleen de groenen en de PS het vertrouwen geven aan een minderheidskabinet Wilmès II, belanden we uiteindelijk toch bij een Vivaldi-meerderheid. In dat geval zit het er dik in dat de PS en de groenen in het najaar de coalitie vervoegen. Hoe dan ook wordt het een coalitie zonder Vlaamse meerderheid. Rollen we dan niet van de ene ramp in de andere?