Als politicus neem je zelf risico's, je besteedt ze niet uit

Nu het (stik)stof een beetje is gaan liggen, past een terugblik. Welke lessen trekt een beleidsmaker uit zo’n dossier? Tijdens een van mijn vele gesprekken met landbouwers in Vlaanderen en Nederland zei een boer: 'De boer heeft dit probleem niet gecreëerd, de politiek heeft dat gedaan'.

Ik kon hem geen ongelijk geven. De politiek heeft dit, al dan niet gesteund door het businessmodel van sommigen, aan zichzelf te danken.

De voorbije maanden werd erg veel gewezen naar de richtlijnen en beslissingen van Europa. Maar is het wel een terechte vingerwijzing? Wie heeft die richtlijnen en regels aanvaard en mee goedgekeurd? 'Europa' alleen? Politici van de Lage Landen zaten mee in het halfrond en drukten, zoals al te vaak, mee op het groene knopje.

Politici in Vlaanderen hebben 20 jaar geleden eigenhandig hun kaartje met Speciale Beschermingszones voor bijzondere habitats, onze waardevolle natuurgebieden, naar Europa gestuurd. Gebieden waarvan ze zeiden dat we ze in een goede staat zouden brengen. Europa deed dat niet voor ons. Het is de democratie in eigen land die erg vaak die Europese engagementen in de eigen wetgeving verankerde. Aan de meeste van die processen is geen enkele Eurofiel te pas gekomen.

Regelziek

Ik ben van mening dat het Europese niveau erg vaak regelziek is en de prioriteiten niet altijd op een rijtje heeft. Maar Europa kreeg daarbij stevige hulp van politici uit eigen land die niet verder nadachten dan hun neus lang is. Politici die niet stilstonden bij de juridische en andere gevolgen van beslissingen die ze vaak kritiekloos mee namen. Dat is geen vingerwijzing naar de ene of de andere partij. Het is een collectief falen.

Mijn generatie politici oogst vandaag wat destijds gezaaid werd. Niet door de boeren, maar door de politiek. Elke dag zie ik dossiers waarin we die fout uit het verleden dreigen te herhalen.

Het verontrust me dat het zo stil blijft, ook in de Lage Landen, over de verregaande gevolgen die we over tien, twintig jaar dreigen te ondergaan als we mensen als Europees klimaatcommissaris Frans Timmermans hun gang laten gaan. Uitstootpercentages van -55 procent of zelfs hoger worden verregaand verankering in wetten en verordeningen. Mijn klimaatambitie staat niet ter discussie, maar denken we voldoende aan de mogelijke juridische gevolgen op de langere termijn? Het doet me denken aan de eeuwenoude boerenspreuk: ‘Wie altijd met de kudde meegaat, zal regelmatig door de stront van een ander lopen.’

Wat zijn de juridische gevolgen van Fit For 55 en de Europese Green Deal? Wat zijn de gevolgen voor de kostprijs en de energiefactuur? Zullen we zoals Duitsland in de problemen komen bij de naïeve sluiting van kerncentrales? Wat gaan rechters over tien jaar kunnen beslissen op basis van wat nu op tafel ligt? Te weinig politici stellen zich de vraag of we niet het zaadje planten voor stikstof bis.

Griekse mythologie

Waar we in de politiek mee bezig zijn, doet me denken aan het verhaal uit de Griekse mythologie van de broers Epimetheus en Prometheus. Epimetheus betekent zoveel als ‘hij die eerst doet en dan denkt’. Prometheus is ’hij die eerst denkt en dan doet’.

In de politiek zijn we te vaak Epimetheus. Europa vraagt iets dat over 25 jaar een feit moet zijn en de politiek roept meteen enthousiast: Ja, dat doen we! En ze tekent dat met haar bloed. Zonder na te denken over de gevolgen.

Dat gebeurt niet zomaar. Dat doet ze omdat het haar probleem niet meer zal zijn. En vervolgens gebeurt er niets, tot de rechtbanken voor de deur staan. Dat is wat gebeurd is in het stikstofdossier. Boeren schieten op de minister die het moet oplossen. Maar hoe we op dat punt beland zijn, boeit niemand.

Ik wil meer Prometheus in de politiek. Eerst een pad maken, de haalbaarheid onderzoeken en de gevolgen voor de mensen meenemen in de overweging. Dan pas kan je Europa zeggen wat mogelijk is en of het daarmee rekening kan houden. Anders tekenen we niet. Dat is wat ik vandaag doe in het CO2-dossier van Frans Timmermans. De halve politiek staat samen met Timmermans te dansen om hogere percentages uit de lucht te halen. Maar ze weet donders goed dat het probleem voor iemand anders zal zijn.

Ik wil voor de mensen Prometheus zijn. Voor de burgers, voor de boeren en voor de politieke generatie na mij. Enthousiast zijn en mooie verklaringen afleggen, is te makkelijk als iemand anders het vuile werk moet doen. Ik weet dat het met Prometheus niet zo goed afgelopen is. Maar in de politiek neem je zelf je risico's. Je besteedt ze niet uit.