Frances Haugen, de vrouw die de klok luidt over Facebook

Een voormalige medewerker van Facebook lekte een maand geleden anoniem tienduizenden interne documenten naar de zakenkrant The Wall Street Journal. Het ging om eigen onderzoek van de socialenetwerksite, met verontrustende conclusies over de aanpak van haat en desinformatie. Een studie over de invloed van de Facebook-dochter Instagram op jonge tienermeisjes bijvoorbeeld, waarin meer dan één op de acht meisjes zei dat het fotoplatform zelfmoordgedachten en eetstoornissen erger maakt.

Dat anonieme personeelslid kreeg zondag een gezicht. De 37-jarige Frances Haugen schoof aan bij het CBS-programma '60 Minutes' en legde uit waarom ze besloot de interne keuken van Facebook publiek te maken.

Harvard

Haugen, uit de Amerikaanse staat Iowa, is de dochter van twee professoren en moest vaak mee naar bijeenkomsten van politieke partijen. Zo kreeg ze al vroeg het belang mee van democratie en burgerparticipatie, schrijft ze op haar website.

Ze ging na de middelbare school computerwetenschappen studeren aan Olin College. Daarna richtte ze volgens haar eigen LinkedIn-profiel een datingapp op, die de voorloper werd van Hinge. In 2008 ging ze aan de slag bij Google, waar ze werkte aan de boekenapplicatie Google Books en Graph, de toepassing waarmee Google meteen antwoorden probeert te vinden op vragen. In de tussentijd haalde ze een master in bedrijfskunde aan de universiteit van Harvard. 

Desinformatie

Haugen maakte in 2019 de overstap van Pinterest naar Facebook. Ze werd productmanager van het 'Civic Misinformation'-team, dat instond voor de bestrijding van desinformatie en andere gevaren voor de democratie. De overstap naar Facebook kwam er destijds uit overtuiging. In '60 Minutes' zegt Haugen dat complottheorieën haar een vriendschap hadden gekost. Door de verspreiding van nepnieuws te verhinderen, hoopte ze anderen te helpen.

Gaandeweg begon Haugen te twijfelen. Facebook had vlak voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van november 2020 ingezet op de preventie van fake news, maar na afloop doekte Facebook die integriteitsafdeling op. Een paar maanden later bestormden Trump-aanhangers het Capitool. 'Het voelde als verraad van de democratie', zegt Haugen. 'Ik geloofde niet langer dat ze de nodige investeringen wilden doen om te maken dat Facebook niet gevaarlijk is.'

Algoritme

De kern van het probleem ligt volgens Haugen bij de aanpassing aan het algoritme van Facebook in 2018. Sindsdien geeft het algoritme de voorkeur aan inhoud die veel 'engagement' oplevert. 'Uit eigen onderzoek blijkt dat dat vooral inhoud is die mensen boos maakt', zei Haugen. 'Facebook beseft dat mensen minder lang op de site blijven als het het algoritme veiliger maakt. Gebruikers klikken dan minder op advertenties, en dus verdient Facebook minder geld.'

Ze begon bewijs te verzamelen om aan te tonen dat Facebook zich bewust is van het gevaar van dat algoritme en de consequenties kent. Toen ze genoeg had, diende ze een klacht in bij de Amerikaanse toezichthouder voor financiële markten SEC.

Dinsdag getuigt Haugen voor het Amerikaanse Congres over Facebook. 'Ik geloof dat het beter kan', schrijft ze op Twitter. 'Samen kunnen we sociale media creëren die het beste in ons naar boven brengen.'