CEO Elia Bernard Gustin: ‘We mogen niet opnieuw in zo’n negatieve spiraal belanden’

Bernard Gustin oogt ontspannen als er ’s ochtends op kantoor een ontbijtbuffetje staat te wachten voor zijn eerste grote kranteninterview als nieuwe CEO van Elia Group . Nog geen drie maanden in functie bij de hoogspanningsnetbeheerder heeft hij zonet de grootste kapitaaloperatie op de Brusselse beurs in meer dan een decennium afgetrapt. Terwijl de koers een week na zijn aantreden naar het laagste niveau in zes jaar dook, moest hij met het mes op de keel op zoek naar 2,2 miljard euro om de miljardeninvesteringen in de Belgische en Duitse elektriciteitsnetten te kunnen financieren.

Of hij het spannend vindt? ‘Het spannendste is achter de rug’, zegt hij, terwijl hij gerookte zalm en een sneetje kaas op zijn bord legt. ‘Maar ik zal niet ontkennen dat we de voorbije weken zeer stresserende momenten hebben gekend. Toen dinsdagavond de uitgifteprijs zou worden vastgeklikt, vreesden we tot het laatste moment dat ergens iemand een fout order zou plaatsen en de beurskoers 4 à 5 procent zou terugvallen. Dat is gelukkig niet gebeurd. Vandaag ben ik vol vertrouwen dat we de operatie succesvol kunnen afronden.’

Het Bel20-bedrijf koos voor een tweetrapsraket. In de eerste fase werd 850 miljoen euro opgehaald bij een select kransje met de Amerikaanse fondsenreus BlackRock, het Canadese CPP en de infrastructuurspecialist Atlas. Ook de Belgische gemeenten, via hun vehikel NextGrid de referentieaandeelhouder, tekenden in om hun belang van 44,8 procent op peil te houden.

In de tweede stap, een publieke kapitaalronde waarop beleggers sinds donderdag kunnen inschrijven, hoopt Elia de komende weken nog eens 1,35 miljard euro te tanken. ‘En dat terwijl sommigen zeggen dat de Brusselse beurs dood is’, zegt Gustin.

De voormalige CEO van de luchtvaartmaatschappij Brussels Airlines en het spoorvrachtbedrijf Lineas was al zeven jaar voorzitter van Elia toen hij op 15 januari doorschoof naar de CEO-stoel. Hij steekt niet weg dat het moeilijke maanden waren op de zevende verdieping van het Brusselse hoofdkantoor, waar ze de beurskoers zagen halveren. ‘Het maakte de operatie moeilijker’, zegt hij. ‘Hoeveel kapitaal we konden ophalen, was gebonden aan onze beurswaardering. We moesten dus creatief zijn, waarna we de private plaatsing lanceerden.’

Gingen de alarmbellen af toen het aandeel na uw aantreden begin dit jaar naar zijn dieptepunt zakte?

Bernard Gustin: ‘Dat was niet nodig. (lacht) Het was frustrerend. De prijs op de beurs stond niet meer in verhouding tot de echte waarde van het bedrijf. De fundamenten en de resultaten van Elia bleven heel sterk. Toch zaten we in een negatieve spiraal. We wisten dat we voor de jaarresultaten van 7 maart duidelijkheid moesten geven over hoe we onze investeringen zouden financieren. Anders was het misgegaan.’

Een doemscenario dat u kon afwenden.

Gustin: ‘We konden een heel belangrijk signaal geven doordat grote financiële partijen zoals BlackRock instapten. Dat zijn spelers met diepe zakken die ons op lange termijn willen steunen. We hebben zo het vertrouwen op de financiële markten teruggebracht. Sinds de aankondiging op 7 maart, met een stevig plan voor de komende vier jaar, is de koers gelukkig hersteld. We moeten hier nu lessen uit trekken en oppassen dat we de positieve cyclus waarin we zitten niet opnieuw verliezen.’

Had Elia niet veel eerder duidelijkheid moeten geven?

Gustin: ‘Achteraf is het makkelijk praten. Ik ben midden in een storm gekomen. Sinds december zagen we door de onzekerheid een versnelde koersdaling. Door het symbool van het Prinses Elisabeth Eiland (waarvan de kosten explodeerden, red.) rees de vraag of zulke budgetoverschrijdingen ook bij andere projecten zouden gebeuren en of we daardoor de komende vier jaar meer kapitaal zouden moeten ophalen dan de geplande 4,5 miljard euro. Het was een ongezonde situatie. Door begin februari de pauzeknop voor het energie-eiland in te drukken, hebben we rust gecreëerd om nadien duidelijkheid te geven over de kapitaaloperatie.’

U was voorzitter van de raad van bestuur die 15 maanden nodig had om een nieuwe CEO aan te duiden. Dat had toch sneller gemoeten?

Gustin: ‘In een klimaat van overdreven onzekerheid is het een van de factoren die misschien heeft meegespeeld. Begin vorig jaar, toen we nog niet in de storm zaten, hebben we misschien wat te veel tijd genomen. We wisten dat ik het profiel had om CEO te worden, maar we zijn eerst gaan kijken of er elders geen betere kandidaten waren. Het was een gezond proces, maar het heeft waarschijnlijk iets te lang geduurd. Zodra ik in beeld kwam, heb ik me er dan buiten gehouden. Ik had genoeg te doen bij Lineas en ik was ook geen lid van het benoemingscomité.’

Kunt u de aandeelhouders garanderen dat hun belang al zeker tot eind 2028 niet verder verwatert door bijkomende kapitaalrondes?

Gustin: ‘Voor de komende vier jaar hebben we een investeringsplan van 31,6 miljard euro in België en bij onze Duitse dochter 50Hertz. Om dat te kunnen financieren zal nog tot 2,2 miljard euro eigen vermogen nodig zijn. We hebben daar een gereedschapskist voor klaar. Het voelt comfortabel dat we na de huidige operatie tot 2028 niet weer naar de markt moeten voor kapitaal.’

Hoe geraakt u dan aan geld?

Gustin: ‘We hebben de capaciteit om tot 3,8 miljard euro hybride obligaties uit te geven, achtergestelde leningen die voor de helft meetellen als kapitaal. Daarmee kunnen we al een groot stuk van de nood afdekken. We hoeven ook niet overal voor honderd procent aandeelhouder te blijven. Kijk naar Duitsland, waar we 80 procent van 50Hertz hebben. Een van de pistes is om ook in België bij Elia Transmission Belgium een minderheidsaandeelhouder aan te trekken voor pakweg 20 à 25 procent.’

Aan welk soort investeerder denkt u een stukje van het Belgische net te verkopen?

Gustin: ‘Als het geen overheidsbedrijf is dat investeert, kan het ook aantrekkelijk zijn voor pakweg een pensioenfonds of verzekeraar. Het is ideaal voor een financier die niet te veel risico wil en een relatief stabiel en voorspelbaar rendement.’

Overweegt u ook een deel van 50Hertz van de hand te doen?

Gustin: ‘Zeg nooit nooit, maar dat zou minder zinvol zijn omdat Duitsland onze best renderende tak is. Het rendement bedraagt er ongeveer 10 procent, tegenover 6 à 7 procent de komende jaren in België.

Dan hebt u misschien interesse om in Duitsland nog een tweede elektriciteitsnet te kopen. Tennet staat er te koop.

Gustin: ‘We kijken daar zeker naar, maar we moeten eerst en vooral garanderen dat we ons stevige investeringsplan dat we vandaag hebben, kunnen uitvoeren. We werken goed samen met de Duitse regering (die via de staatsbank KfW een minderheidsbelang in 50Hertz heeft, red.). We zullen zeker luisteren als die zegt dat we ergens kunnen helpen, maar we moeten het slim spelen.’

Hoe moet het verder met het energie-eiland in de Noordzee waarvan de kostenraming tot 7 miljard à 8 miljard euro explodeerde?

Gustin: ‘We hebben de pauzeknop ingedrukt voor de bestellingen van het laatste deel gelijkstroominfrastructuur. Het is nu aan de regering om een marsrichting aan te geven. Blijven we bij het oorspronkelijke ontwerp, of gaan we naar alternatieve scenario’s? Een optie is bijvoorbeeld de stroomuitwisselingskabel uit het VK niet via het eiland aan te sluiten, maar rechtstreeks naar de Belgische kust te trekken.’

Wat heeft uw voorkeur?

Gustin: ‘Technisch gaat mijn voorkeur naar het doorzetten met het oorspronkelijke plan, omdat dat ons het beste voorbereidt op de toekomst. Maar we mogen ons niet laten gijzelen. Een budget dat opliep tot zowat 7,5 miljard euro is niet aanvaardbaar. We moeten nu zien hoe de toeleveringsmarkt evolueert. Ook in de ons omringende landen worden projecten uitgesteld en de Amerikaanse president Donald Trump houdt windprojecten op zee tegen. Als de vraag naar hoogspanningsapparatuur terugvalt, neemt de druk in de toeleveringsmarkt misschien af.’

Zomaar doorgaan met het eiland is toch niet realistisch met zo’n factuur?

Gustin: ‘De kosten moeten redelijk zijn, maar we mogen ook niet het kind met het badwater weggooien. De transitie brengt kosten mee. Investeren in infrastructuur is nodig als we niet van olie en gas afhankelijk willen blijven. Anders gaan we nog veel crisissen meemaken zoals met de torenhoge facturen toen de Russische gaskraan dichtging. Als we ons in Europa niet onafhankelijk maken van fossiele brandstoffen, betalen we daar op een dag een hele zware prijs voor.’

De ruwbouwwerken van het eiland door DEME en Jan De Nul lopen vertraging op. Raakt het tijdig klaar?

Gustin: ‘Dat is vandaag moeilijk te zeggen. We zullen met hen samenzitten. De vraag is dan of het gaat over meer geld of over een gebrek aan tijd. Als de timing echt onmogelijk blijkt, moeten we bekijken wat wel kan. Maar een contract moet gerespecteerd worden.’

De energiewaakhond CREG verwijt Elia dat het door eenzijdige keuzes de kosten voor het eiland 1,6 miljard euro heeft opgedreven. Zijn er fouten gemaakt?

Gustin: ‘Ik denk dat er soms slecht gecommuniceerd is, aan beide kanten. Maar we hebben een duidelijke technische uitleg voor onze keuzes. Het is heel complexe materie met iets innovatiefs dat nog nooit gedaan was. Daardoor moesten we het ontwerp soms bijsturen. Ondanks de verschillende accenten zeggen de CREG en wij eigenlijk zowat hetzelfde: 2 miljard euro van de budgetverhoging is te wijten aan de krappe markt en prijsstijgingen bij leveranciers. Iedereen schuift de verantwoordelijkheid door naar een ander. Het is tijd om een einde te maken aan het geruzie.’

Iets anders...

Gustin: (onderbreekt) ‘Nog even over mijn verantwoordelijkheid. U mag me gerust afrekenen op de kosten die we effectief maken voor het eiland. Maar van 8 miljard is momenteel geen sprake meer doordat we de pauzeknop hebben ingedrukt. In ons investeringsplan is tot 2028 3,5 miljard euro gebudgetteerd voor het eiland. We hadden ook makkelijk kunnen zeggen: het is een investeringsplan van de overheid en we zijn wettelijk verplicht dat uit te voeren, maar we hebben onze verantwoordelijkheid genomen.’

Ondertussen kunnen sommige bedrijven niet meer aansluiten op het dichtslibbende net.

Gustin: ‘Het is nog beheersbaar. Maar als er morgen enkele datacenters in België willen bijkomen, zullen we moeten bekijken waar en wanneer dat nog kan. Daarom is het cruciaal om netversterkingen zoals Ventilus en Boucle du Hainaut tijdig te realiseren. We moeten de energietransitie betaalbaar houden, maar het is een evenwicht. Je kan niet tegen Elia zeggen dat de netinfrastructuur te duur is en ons tegelijk verwijten dat de industrie niet meer kan aansluiten. We moeten Nederlandse toestanden voorkomen, waar voor de industrie geen plaats meer is op het net. Zover is het bij ons nog niet, maar we zijn daar echt niet ver meer vanaf.’

Is het geen pervers systeem dat hoe meer Elia investeert, hoe meer winst het mag doorrekenen op de stroomfactuur?

Gustin: ‘Wie dat zegt, snapt niet hoe een gereguleerd bedrijf werkt. Men vergeet dat we het ook nog gefinancierd moeten krijgen en dat onze reputatie op het spel staat. Misschien zal onze winst er even van profiteren, maar zonder nadenken investeren is ook niet in ons eigen belang. De 31,6 miljard euro in ons investeringsplan richting 2028 is nu heilig voor ons. We moeten zeker zijn dat dat bedrag niet toeneemt, tenzij er natuurlijk nog projecten zouden bijkomen. Anders riskeren we een situatie waarin we nog meer geld nodig hebben en de nettarieven op de factuur voor gezinnen en bedrijven oplopen.’

De kapitaalnoden in België en Duitsland zijn gigantisch. Was het de juiste keuze om ook nog op avontuur te trekken naar de VS?

Gustin: ‘Op een dag zullen de Ventilus en de Boucle du Hainaut hier af zijn en zal de groei in België en Duitsland stokken. Ook nadien moet ik mijn aandeelhouders nog perspectief kunnen geven. Het helpt dat ik dan een derde pijler heb. Als ontwikkelaar van hoogspanningsprojecten zijn dat geen kapitaalintensieve activiteiten zoals hier in België en Duitsland. Voor de financiële middelen hebben we in die drie projecten andere partners aan boord, terwijl wij meer de technische kennis leveren. Als we infrastructuur hebben opgeleverd, gaan we die verkopen en met dat geld het volgende project financieren. Het potentieel in de VS is enorm en wij hebben die kennis. Waarom zouden wij niet kunnen wat de DEME’s en Jan De Nuls elders in de wereld doen?’

Twee van uw drie projecten in de VS, een windpark op zee in New Jersey en een hoogspanningslijn in New York, kampen met grote moeilijkheden. Komen ze er wel?

Gustin: ‘Het is niet makkelijk, maar niet onmogelijk. We hebben een klein belang in een offshorewindproject. Trump wil daar niet van horen. Maar op een dag komt er een opvolger en zal windenergie op zee terugkomen omdat de VS die energie gewoonweg nodig heeft. Met minderheidsparticipaties is onze financiële blootstelling in die Amerikaanse projecten beperkt. Clean Path New York is een project van 6 miljard dollar. Het gros daarvan komt van financiële partijen zoals CIP en BlackRock. Wij zullen maar een heel klein stukje investeren en staan in voor het operationele. Ik denk dat we in New York goed gepositioneerd zijn. Uiteraard is er een risico. Als onze projecten in de VS er niet komen, verliezen we in het slechtste geval 250 miljoen dollar. Dat is het leven en het hoort bij ondernemerschap.'