Antwerpse diamantwijk in ‘zwaarste crisis ooit’ door boycot, labostenen en afhakende Chinezen
De Antwerpse diamantwijk hapt naar adem nu de handel maand na maand loodzware klappen krijgt. Kan het leegbloeden nog worden gestopt? 'Het is eigenlijk nooit zo slecht geweest. Maar we zullen niet doodgaan.'
Kumbaya werd er nog net niet gezongen. Maar voor een sector die zich schor schreeuwt met noodkreten rond geopolitieke spanningen, economische besognes en gesteggel met de banken, ging het er eind november behoorlijk gemoedelijk aan toe op Facets, een tweedaags congres waarop de koepel Antwerp World Diamond Centre (AWDC) de belangrijkste spelers in de branche samenbracht.
Duma Boko, de pas verkozen president van het diamantrijke Botswana; Al Cook, topman van de invloedrijke Zuid-Afrikaanse mijnbouwgigant De Beers; de toppers van het AWDC zelf: ze hadden allemaal de mond vol van ‘opportunities in challenging times’, de nood aan meer samenwerking en ‘green shoots’, prille signalen van beterschap voor de veelgeplaagde sector.
De Antwerpse diamantsector heeft het bijzonder moeilijk. Uit recente cijfers van het Diamond Office, de instelling waarlangs alle diamanten in de stad passeren, blijkt dat de import van ruwe stenen in de eerste negen maanden van dit jaar met 38 procent kelderde. De uitvoer daalde in dezelfde periode met zo’n 30 procent. Volgens data van de Nationale Bank werd er eind vorig jaar 8,5 miljard euro aan diamanten in- of uitgevoerd. Tien jaar geleden was dat nog ongeveer 15 miljard.
Wat verklaart de malaise?
De diamantsector wordt in zijn geheel getroffen door de fors teruggevallen vraag naar luxeproducten in China. Ook in de VS houdt de consument de vinger op de knip. Bovendien heeft de branche de doorbraak van goedkopere labodiamanten onderschat. Voor Antwerpen komt daar nog de oorlog in Oekraïne bij: de toevoer van Russische ruwe stenen is stilgevallen door een boycot. Rusland was tot voor kort goed voor 35 procent van de import van ruwe diamanten.
Is er een uitweg uit de crisis?
Tijdens een recent congres drongen zowat alle spelers in de sector aan op meer samenwerking om natuurlijke diamant weer aantrekkelijker te maken bij consumenten. Antwerpen kan, dankzij recente akkoorden tussen de G7-landen en de EU, zijn rol uitspelen als ethische poortwachter van de sector, al bestaat er ook veel discussie over die strategie. De Antwerpse diamantkoepel dringt tot slot aan op efficiëntere regelgeving en een minder stugge houding van de banken om de industrie hier weer te doen groeien.
Zelfs het 600-tal sectorspecialisten dat voor Facets naar de Antwerpse Handelsbeurs was afgezakt, reageerde wat verrast op die positieve toon. ‘Ik ken weinig sectoren waarin zoveel wordt geklaagd als de diamantindustrie’, glimlacht een bezoekster. ‘Maar tegelijk zijn er weinig sectoren waarin telkens wordt beloofd dat er nu echt wel beterschap op komst is.’
Kwart minder, maand na maand
Nu, diamantairs kunnen al die peptalk wel gebruiken. Recente cijfers over de Antwerpse diamantsector zetten in de verf hoe belabberd de branche eraan toe is. In de eerste negen maanden van dit jaar kelderde de import van ruwe diamanten met 38 procent, leren data van het Diamond Office, de instelling waarlangs alle diamanten in de stad passeren. In dezelfde periode viel de export met zo’n 30 procent terug.
Volgens een recent verslag van de Nationale Bank daalde de diamanthandel sinds begin 2023 maandelijks met 25 tot 45 procent. Tien jaar geleden werd er jaarlijks nog ongeveer 15 miljard euro aan diamant in- of uitgevoerd. Eind vorig jaar was dat nog net iets meer dan de helft, 8,5 miljard euro.
Het probleem is niet exclusief Antwerps: de diamantindustrie gaat wereldwijd door een ongeziene crisis. In China, de tweede grootste markt ter wereld, laten consumenten het nog altijd afweten als gevolg van de aanhoudende economische onzekerheid. De vraag naar diamanten is er sinds begin dit jaar met 50 procent gekelderd, schatten specialisten. De Verenigde Staten, de belangrijkste afzetmarkt voor de sector, zijn er niet veel beter aan toe.
Bovendien botst de branche op nieuwe consumentengewoontes: aan een op de twee verlovingsringen die in de VS worden verkocht, zit een labodiamant. Die synthetische stenen, die niet in een mijn worden gedolven maar in een machine worden gecreëerd, zijn veel goedkoper dan hun natuurlijke tegenhangers en zetten de traditionele diamantbedrijven al jaren onder druk. ‘China is dood en de opkomst van labodiamanten hebben we schromelijk onderschat’, zucht een diamantair met jarenlange ervaring. ‘Het is eigenlijk nooit zo slecht geweest.’
Oorlog in Oekraïne
Twintig jaar geleden bruiste de Antwerpse diamantwijk en vond je nog tientallen restaurantjes in de buurt. Nu zien de straten er hier verwaarloosd uit.
Voor Antwerpen komt daar nog de oorlog in Oekraïne bij, die de invoer van Russische diamanten naar het Westen deed stilvallen. De G7, de club van ’s werelds belangrijkste industrielanden, en de EU gaven Antwerpen wel een essentiële rol als poortwachter in een nieuw controlesysteem dat moet vermijden dat Russische stenen tot bij westerse consumenten geraken. Maar de boycot, die de handel in Russische diamant naar concurrerende centra zoals Dubai deed verhuizen, hakt keihard in op Antwerpen. Tot voor kort vertegenwoordigde Rusland daar 35 procent van de import van ruwe diamanten.
‘De boycot heeft ontegensprekelijk zware gevolgen gehad', bevestigt Karen Rentmeesters, de CEO van het AWDC. ‘Maar als je die Russische impact uit onze cijfers filtert, hoort Antwerpen eigenlijk bij de minst zware slachtoffers van de perfecte storm die over de sector raast. De doemberichten die je de voorbije weken soms over Antwerpen las, zijn overdreven. Toch is de druk zo groot dat iedere speler in de stad beseft dat er moet worden samengewerkt. Alleen komen we er niet uit.’
Nadruk op duurzaamheid
Het verklaart meteen waarom er op de Facets-conferentie zo vaak werd opgeroepen tot meer samenwerking in de sector. Cook, sinds goed een jaar de CEO van De Beers, sleurde er tijdens het event zelfs een Kennedy-quote bij. ‘Vraag niet wat diamanten voor jou betekenen. Vraag wat jij kan doen voor diamanten.’
Wat Cook wil zeggen: om de branche erbovenop te helpen moeten consumenten eerst weer natuurlijke stenen kopen in plaats van goedkopere labodiamanten. ‘Die hebben ook hun plaats, maar dan op een boorkop en niet in een juweel.’
Labodiamanten hebben ook een plaats, maar dan wel op een boorkop en niet in een juweel.
De Beers, dat bijna 80 jaar geleden de legendarische slogan ‘diamonds are forever’ bedacht, zette zijn woorden kracht bij met de lancering van een nieuwe, grootscheepse reclamecampagne. Die is niet toevallig gericht op millennials en generatie Z-consumenten die steeds later in hun leven aan een vaste relatie beginnen en dus ook dan pas verlovings- en trouwringen kopen.
De Antwerpse diamantairs plannen eveneens extra marketingacties. Het AWDC blijkt zelfs bereid te zijn om daarover te praten met rivaliserende handelscentra in Dubai en het Indiase Mumbai. ‘We gaan voor alle duidelijkheid niet nauw samenwerken met die centra’, zegt AWDC-topvrouw Rentmeesters. ‘Maar als een op de twee verlovingsringen die vandaag worden verkocht een labodiamant bevat, moeten we ervoor zorgen dat consumenten ons product weer beter leren kennen. We zijn nu aan het nagaan hoe we dat verhaal over ruwe diamanten kunnen versterken.’
Als ze hun verkoop willen optrekken, zullen diamantairs ook meer open kaart moeten spelen over de herkomst van hun natuurlijke diamanten en de manier waarop ze worden gedolven. Zeker westerse consumenten dringen aan op meer transparantie. Volgens een recent rapport van de consultant McKinsey zou een op de drie juwelenaankopen al mee op basis van duurzaamheidscriteria gebeuren.
Neokoloniaal
Het nieuwe controlesysteem dat de G7-landen en de EU uitwerkten om Russische diamant uit het Westen te weren, biedt Antwerpen in principe een gouden kans om in te spelen op die trend. Iedere ruwe diamant die naar een G7-land of Europese lidstaat wordt uitgevoerd, moet sinds maart worden geregistreerd en gecontroleerd. Vanaf januari wordt er ook een traceer- en registratiesysteem uitgerold waarmee de weg die een diamant aflegt in kaart moet worden gebracht.
Volgens een recent rapport van de consultant McKinsey zou een op de drie juwelenaankopen vandaag al mee op basis van duurzaamheidscriteria gebeuren.
De facto worden alle ruwe stenen van een bepaalde grootte in Antwerpen geregistreerd, dat als ’s werelds grootste handelscentrum voor ruwe diamant daar de nodige expertise voor in huis heeft. De stad kan zich zo dan ook profileren als ‘ethische poortwachter’ van de diamanthandel.
Maar die rol van Antwerpen als single point of entry stoot op veel kritiek. ‘Het is veeleer een single point of failure', mopperde een bezoeker op Facets. Landen als Botswana - na Rusland ’s werelds grootste diamantproducent - of Namibië noemden ‘het Antwerpse systeem’ onwerkbaar en neokoloniaal. Diamanten die in Afrikaanse mijnen worden gedolven, moeten eerst ter controle naar Antwerpen worden gebracht, dan naar India om ze te laten slijpen om uiteindelijk naar de Amerikaanse of de Chinese markt verscheept te worden.
De Beers stuurt dan weer aan op een alternatief omdat het controlesysteem dat de G7 en de EU uitwerkten de overheden waarin de mijnbouwer actief is een veel duidelijker zicht geeft op zijn inkomstenstromen. Dat zet druk op de onderhandelingen die het bedrijf met die overheden voert over bijvoorbeeld mijnconcessies. Ook binnen het AWDC waren er grote spanningen: de Antwerpse diamantkoepel telt onder zijn leden zogenaamde sightholders van De Beers, een vooraf geselecteerde groep handelaars die diamanten van de Zuid-Afrikaanse gigant kunnen kopen. Zeker nu ze geen toegang meer hebben tot Russische diamanten, willen die spelers de toestroom van De Beers-stenen vrijwaren.
Ene faillissement na het andere
Dat gelobby miste haar effect niet. Kort nadat de nieuwe president Boko in de Antwerpse Handelsbeurs op een staande ovatie getrakteerd was, werd aangekondigd dat Botswana weldra zijn eigen verificatiepunt voor ruwe diamant zal krijgen. Het AWDC blijkt de Botswaanse overheid zelfs te zullen helpen met het uitbouwen van die tweede controlepost tegen Russische diamanten.
In de Antwerpse diamantindustrie is vanouds een brede laag eenmanszaken aan de slag. Door de forse daling van de diamantprijzen is het voor veel van die handelaars onmogelijk geworden om te overleven.
Ondergraaft Antwerpen zo niet zijn positie als ethische poortwachter voor de industrie? ‘Dit is geen zero-sum game waarbij de ene partij er enkel baat bij heeft als de tegenpartij iets verliest’, reageert Rentmeesters. ‘Het Antwerpse controlesysteem kan dienen als een blauwdruk voor gelijkaardige poortwachters. De retoriek over Antwerpen als enige controlepunt heeft veel kwaad bloed gezet. We moeten pragmatisch zijn om alle G7-partners op dezelfde lijn te krijgen.'
'Bovendien zullen goederen die in Botswana worden gecontroleerd uiteindelijk toch nog in Antwerpen belanden. We hebben namelijk het grootste koperspubliek. We voeren ook elke dag een gevecht om die kopers hier te houden.’
Ondanks dat gevecht gaat de leegloop in Antwerpen verder. De sector, vandaag goed voor zo’n 1.600 bedrijven en ongeveer 6.000 werknemers, wordt geconfronteerd met het ene faillissement na het andere. Sinds begin dit jaar gingen 17 zaken over de kop, leren publicaties in het Belgische Staatsblad. Dat zijn er bijna dubbel zoveel als in heel 2023.
Oudere generaties stoppen
‘In de Antwerpse diamantindustrie is vanouds een brede laag eenmanszaken aan de slag. Die zien we nu veel sneller verdwijnen’, legt Rentmeesters uit. ‘Door de forse daling van de diamantprijzen is het voor veel van die handelaars onmogelijk geworden om te overleven. Zeker de oudere generaties zullen vandaag sneller stoppen.’
Er zijn Israëlische bedrijven die naar Antwerpen willen verhuizen nu de diamantindustrie in dat land verdwenen is. Maar die spelers botsen op banken die hen geen rekening willen geven. Er is geen vertrouwensrelatie.
Daarnaast is er de concurrentie met andere centra zoals Dubai, stelt een diamantair die zijn naam liever niet in de krant wil zien. ‘KGK, een belangrijke groothandelaar, heeft zijn activiteiten recent nog grotendeels naar daar verhuisd. Voor veel jonge traders is Dubai gewoon aantrekkelijker geworden. Twintig jaar geleden bruiste de Antwerpse diamantwijk en vond je nog tientallen restaurantjes in de buurt. Nu zien de straten er hier verwaarloosd uit. Of de Antwerpse diamant straks folklore wordt? Dat denk ik nu ook niet. We gaan niet dood. Maar als we willen groeien, moeten er dringend zaken veranderen. Nu gaan we bijvoorbeeld ook gebukt onder veel te veel bureaucratie.’
Dat vindt ook Rentmeesters. ‘Regelgeving gaat nooit verdwijnen, maar we kunnen de zaken wel efficiënter aanpakken. Ook de relatie met de banken moet anders. Er zijn Israëlische bedrijven die naar Antwerpen willen verhuizen nu de diamantindustrie in dat land verdwenen is. Maar die spelers botsen op banken die hen geen rekening willen geven. Er is geen vertrouwensrelatie.’
De tijd om die problemen aan te pakken dringt, want er lijkt al een nieuw hoofdpijndossier aan te komen. De Beers-topman Cook kondigde tijdens de diamantbeurs in Antwerpen aan dat de diamantgigant fors wil snoeien in het aantal sightholders dat bij hem stenen kan kopen. Een aankondiging die de rivaliteit in de branche nog kan aanwakkeren omdat iedere handelaar zo’n toegangsticket in handen wil krijgen. Het maakt de solidariteit waar tijdens het Facets-congres zo sterk op werd gehamerd, nog wat brozer.
Meest gelezen
- 1 Is correctie Magnificent Seven koopkans of voorbode van groter onheil?
- 2 Ondernemers bouwen in Oostende fabriek van 300 miljoen die voedingsafval omzet in mest
- 3 Topkoers BNP Paribas maakt Belgisch belang in bankreus rijp voor verkoop
- 4 Syensqo-CEO Ilham Kadri: 'We zijn Europees, maar om hier te investeren is een businesscase nodig'
- 5 Het Europese antwoord op de Trump-tarieven: terugslaan met gelijke munt