Zo beschermt u zich tegen de renteklim

De langetermijnrente is de jongste weken wereldwijd sterk gestegen. In de VS klom het rendement van staatsobligaties met een looptijd van tien jaar sinds begin dit jaar van 0,92 naar 1,48 procent. De Europese rente volgde gedeeltelijk die beweging, hoewel de economische groei en inflatie hier lager zijn. In Duitsland, de referentie voor de eurozone, steeg de tienjaarsrente in dezelfde periode van -0,57 naar -0,26 procent.

Door de renteklim hebben beleggers de waarde van hun Amerikaanse en Europese obligaties zien dalen. De rentestijging leidt voorlopig niet tot een brede beurscorrectie, hoewel sommige technologieaandelen klappen hebben gekregen.

De rentehausse is onder meer een gevolg van hogere inflatieverwachtingen. Beleggers anticiperen op hogere prijzen voor goederen en diensten, omdat het begrotingsbeleid van de regeringen en het monetaire beleid van de centrale banken de economie fors stimuleren. De Amerikaanse president Joe Biden wil 1.900 miljard dollar extra in de economie pompen, boven op 900 miljard dollar stimulus die het Congres eind december heeft goedgekeurd.

Lawrence Summers, een voormalige Amerikaanse minister van Financiën, vindt het plan van Biden overdreven en waarschuwt voor de ‘hoogste inflatie in een generatie’. Ook de sterke klim van de grondstoffenprijzen, schaarste aan halfgeleiders en andere onderdelen, en hoger dan verwachte inflatiecijfers in Europa hebben de inflatievrees aangewakkerd.

Voorts is de reële rente (rente min inflatie) gestegen. Dat wijst op een verbetering van de groeivooruitzichten dankzij de stimulus van de overheden en optimisme over de snelle vaccinering tegen corona in sommige landen. ‘De rentestijging is een teken van vertrouwen van een deel van de markten dat we een robuuste en uiteindelijk volledige heropleving krijgen’, zegt Jerome Powell, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (Fed).

Dirk Thiels, beleggingsstrateeg van KBC, is het daarmee eens: ‘Beleggers moeten de rentestijging een beetje relativeren. Het niveau van de rente is nog altijd heel laag. In dividenddiscountmodellen (een vaak gebruikte maatstaf om aandelen te waarderen, red.) is groei even belangrijk als rente.’ KBC belegt iets meer dan normaal in aandelen en wat minder in obligaties.

Het risico dat de langetermijnrente fors blijft stijgen, is volgens analisten beperkt. ‘Er is geen risico van een inflatieontsporing, want in de VS zijn er nu 10 miljoen jobs minder dan voor de coronacrisis’, zegt Nicolas Forest, hoofd obligatiebeheer van Candriam. ‘Als de Amerikaanse tienjaarsrente zou klimmen naar 2 procent, zouden de aandelenmarkten dalen en zal de rente terugvallen.’ Hij ziet de tienjaarsrente in de VS de komende maanden niet boven 1,5 à 1,75 procent stijgen en in Duitsland niet boven 0 procent.

Peter De Coensel, hoofd obligatiebeheer van Degroof Petercam Asset Management, zit op dezelfde golflengte. ‘Als de rente nog veel stijgt, zal de Fed meer langlopende obligaties kopen, wat de rente weer naar beneden duwt.’ Hij verwacht dat de Amerikaanse tienjaarsrente tegen eind dit jaar stijgt naar 1,6 procent.

De Europese Centrale Bank (ECB) is waakzaam. Voorzitster Christine Lagarde onderstreepte deze week dat de ECB de opmars van de langetermijnrente nauwlettend volgt. Ze signaleerde daarmee dat ze zich zorgen begint te maken en dat ze indien nodig zal ingrijpen.

Volgens Forest is het geen goed moment om obligaties te kopen. ‘Beleggers zijn het best voorzichtig. Tussen nu en de zomer komt er een koopmoment om langlopende Amerikaanse en ook Belgische staatsobligaties te kopen. Een snelle en forse rentestijging is niet houdbaar, omdat de gezinnen en overheden veel schulden hebben.’

De Coensel vindt Amerikaanse obligaties wel al koopwaardig. ‘De langetermijnrente in de VS staat weer op het niveau van eind 2019 en zal niet veel meer stijgen.’ Hij merkt op dat obligaties van bedrijven met een zeer hoge kredietwaardigheid, zoals Apple of Microsoft, nog wat meer opbrengen dan staatspapier. ‘Het rendement van 30-jarige obligaties van Apple bedraagt iets meer dan 3 procent. Dat is een heel interessant niveau.’ Amerikaans overheidspapier met een looptijd van 30 jaar heeft een rendement van 2,2 procent.

Over inflatiegelinkte obligaties, leningen waarvan de hoofdsom gekoppeld is aan een index van consumptieprijzen, is Thiels terughoudend. ‘Ze zijn relatief duur. Er is een overshooting van de inflatie nodig om met inflatiegelinkte obligaties meer te verdienen dan met klassieke obligaties.’ De Coensel ziet wel potentieel in Europese inflatiegelinkte obligaties, maar niet in Amerikaans papier.

Beleggers kunnen de negatieve impact van een rentestijging op hun portefeuille beperken door de gemiddelde looptijd van hun obligaties te verkorten. Onder meer KBC en AXA hebben dat gedaan.

Ook obligaties met een vlottende rente beschermen beleggers tegen een rentestijging. Toch lopen specialisten niet warm voor dergelijke schulden, omdat hun rendement erg laag is. De rente van obligaties met vlottende rente is gekoppeld aan de kortetermijnrente en die zal wellicht nog jaren zeer laag blijven.

Naast klassieke obligaties is goud een van de belangrijkste slachtoffers van de recente rentestijging. Omdat goud geen coupons of dividend oplevert, daalt de aantrekkelijkheid van het edelmetaal naarmate de rente stijgt. De goudprijs zakte sinds begin dit jaar 9 procent.

Aandelen in gevaar?

Voor de beurzen is een forse renteklim een mogelijk gevaar. ‘Het is een tweesnijdend zwaard’, zegt Volker Schmidt, portefeuillebeheerder bij Ethenea. ‘Enerzijds hebben de markten al veel goed nieuws ingeprijsd: meerdere jaren van groei door de overvloed aan monetaire en budgettaire stimulus, en een heel bescheiden klim van de inflatie en de rente. Als een van die voorwaarden zich niet voltrekt, kan dat tegen de huidige waarderingen op de beurs tot een forse teleurstelling leiden. Anderzijds reflecteert de hogere rente het toenemend vertrouwen in de economie. In het verleden hebben we gezien dat de beurzen een renteklim aankunnen als die het gevolg is van betere conjunctuurvooruitzichten, zoals nu.’

De vermogensbeheerder Schroders berekende dat aandelen het sinds 1973 negen op de tien keer beter doen dan de markt als de inflatie lager blijft dan 3 procent. Pas als de inflatie boven dat peil stijgt, luiden de alarmklokken, want dan presteren de beurzen meestal ondermaats.

De groeiaandelen staan het meest onder druk door de renteklim. Daarin zitten vooral namen uit de technologie en de duurzame energie. Die zijn bovendien kwetsbaar omdat ze in korte tijd het meest zijn gestegen. In de waardering van groeiaandelen speelt de rente een grotere rol, omdat het gros van hun winsten in de toekomst ligt. Stel dat u de keuze hebt tussen 100 euro nu krijgen of over vijf jaar. Bij een rente van nul - en zeker bij negatieve rentevoeten, als u moet betalen om uw spaargeld te parkeren - krijgt u die centen misschien liever in de toekomst. Maar als u dat geld tegen een riante rente kunt beleggen, dan kiest u het best om het direct te krijgen. Hoe hoger de rente, hoe meer men de winsten van de toekomst moet ‘verdisconteren’, wat betekent dat de winsten en dividenden van de toekomst in huidige termen minder waard worden.

Het verklaart waarom de Nasdaq Composite, die vol zit met groeiaandelen, in amper acht handelsdagen 7 procent onderuitging. Al is het niet onlogisch dat er na de sterke rally van die beursgraadmeter winstnemingen opdoken.

Daarnaast scoren de ‘bond proxies’ op de beurs tijdens een renteklim mager: bedrijven die veel dezelfde karakteristieken van een obligatie vertonen. Het zijn ondernemingen die genieten van vaste cashflows, zonder al te veel risico en die doorgaans voor hun standvastige dividend gekocht worden. Een voorbeeld is de nutsgroep Elia. De uitbater van het hoogspanningsnetwerk corrigeerde de voorbije maand 12 procent. De investeerder in infrastructuur TINC zakte 6 procent. De gasverdeler Fluxys Belgium weerstond de druk omdat het bedrijf met goed nieuws kwam en een forse uitbreiding van de gashub in Zeebrugge aankondigde. De nutssector bengelt sinds Nieuwjaar onderaan in de Europese Stoxx600-index met een neergang van 6 procent. Dat biedt volgens sommige analisten opportuniteiten. Het gemiddelde koersdoel voor Elia, bijvoorbeeld, ligt ruim boven 100 euro, terwijl het aandeel naar dik 90 euro wegzakte.

Ook andere defensieve sectoren waar de waardering grotendeels stoelt op vaste cashflows en recurrente dividenden scoren minder goed. In die categorie zitten de producenten van consumentengoederen (Unilever, Procter & Gamble) of voedings- en drankenmakers (Danone, Nestlé, AB InBev). Beide sectoren verloren dit jaar dik 4 procent.

Ook vastgoed sputtert vaak bij een renteklim, al is het plaatje minder eenduidig. Bij een inflatie boven 3 procent presteerden de Amerikaanse vastgoedvennootschappen sinds 1976 in 67 procent van de gevallen zelfs beter dan de markt, berekende Schroders. De vastgoedeigenaars moeten meer rente ophoesten voor hun uitstaande schulden, maar het is een sector waar de huurprijzen meestal gelinkt zijn met de inflatie. Vastgoedverhuurders kunnen gemakkelijk hun huurprijzen optrekken, en vormen op die manier een natuurlijke indekking tegen inflatie. Specifieke problemen kunnen dat scenario doorkruisen. Door de wanprestatie van winkels wegens de pandemie is vastgoed de op een na slechtste sector in Europa dit jaar, met een verlies van 5 procent.

Toch zijn er ook sectoren die van een hogere rente profiteren, in de eerste plaats de banken. De langetermijnrente stijgt veel meer dan de kortetermijnrente, waardoor de kredietspread - het verschil tussen bei-de - toeneemt. Dat is ideaal voor de winstmarges van de banken. Zij verstrekken kredieten op de lange termijn en vergoeden spaargeld op korte termijn. Voor de meeste banken is de rentemarge nog altijd veruit de belangrijkste winstmotor. De Europese banken wonnen dit jaar gemiddeld 17 procent. Ook verzekeraars spinnen er garen bij. Dankzij de hogere rente kunnen ze zich beter indekken voor hun toekomstige verplichtingen, zoals levensverzekeringen. Dat is op lange termijn van groter belang dan de eventuele minwaarden die ze op hun omvangrijke obligatieportefeuilles moeten slikken.

Ook grondstoffen blinken uit bij een renteklim, vooral cyclische grondstoffen zoals koper, tin en ijzererts. Door het verwachte economische herstel en de boom in China prijken meerdere grondstoffen op het hoogste peil in jaren. Koper was in tien jaar niet zo duur. De olieprijs prijkt bijna 30 procent hoger dan eind 2020. De duurdere grondstoffen zijn een van de redenen voor de inflatieopstoot. De mijnbouwaandelen stegen dit jaar al 20 procent, de oliebedrijven 10 procent.

Groeilanden in gevaar?

Voor de groeimarkten is een renteklim in de VS onheilspellend. ‘Om de coronacrisis te bestrijden hebben de groeilanden veel meer staatsobligaties uitgegeven in Amerikaanse dollar. Een significante rentestijging in de VS - die wellicht samengaat met een duurdere dollar - kan een dubbele klap uitdelen aan de groeilanden’, zegt Ethenea-beheerder Schmidt.

‘Het maakt hun dollarschulden veel duurder. In het verleden hebben we gezien dat de groeilanden zeer gevoelig zijn voor veranderingen in de rentecurve, zoals in 2013 toen de Federal Reserve aan zijn ‘tapering’ of het terugschroeven van de stimulus begon, of tijdens de Mexicaanse Tequilacrisis in 1994. Al zijn niet alle groeilanden even vatbaar voor het rentegevaar. De economische revival, de vaccins en de stijgende grondstoffenprijzen kunnen in veel landen de impact van de rentestijging indijken.’

Eva Sun-Wai, beheerder bij M&G Investments, benadrukt dat je niet alle groeilanden over dezelfde kam mag scheren: ‘Landen met een schuldcurve die sneller geherfinancierd moet worden, zoals Indonesië en Maleisië, zijn vatbaarder voor de rentebewegingen van Amerikaanse Treasuries. Al zijn er ook winnaars. De renteklim is deels het gevolg van de stimuluspolitiek van de Amerikaanse president Joe Biden. En wie profiteert daar ook van? Buurland Mexico en zijn peso.’

Schroders gelooft niet in een crash van de groeilanden: ‘We kennen slechts een kans van 10 procent toe aan een heruitgave van het desastreuze ‘tapering tantrum’ uit 2013, waarbij de Federal Reserve de stimuluskraan te snel toedraaide’, zegt strateeg Sean Markowicz. ‘Men heeft er lessen uit getrokken. Voorlopig moet de QE-show (quantitative easing, obligatieaankopen van de Federal Reserve) gewoon doorgaan.’

ING denkt in het ergste geval dat de groeimarkten bij een te steile klim van de Amerikaanse rente 15 procent kunnen zakken. ‘Dat zagen we ook in 2013, terwijl de Amerikaanse S&P500 toen 7,5 procent kwijtspeelde. Achteraf bekeken waren die dalingen slechts een blipje in de stierenmarkt. Er is geen reden om te denken dat een eventuele neergang deze keer meer zal zijn dan dat: gewoon een tijdelijke correctie.’